Fobia wiąże się z występowaniem lęku przed określonymi sytuacjami i dążeniem do ich unikania. Chory uważa swój lęk za nieuzasadniony, co świadczy o zdolności do krytycznej oceny swoich przeżyć. Jednym z rodzajów tego zaburzenia jest batofobia. Stwierdza się ją wówczas, gdy reakcja lękowa na głębię jest przesadnie wysoka i nie ma możliwości sprawowania kontroli nad doświadczanym strachem.

Co to jest batofobia?

Batofobia to rodzaj specyficznego zaburzenia lękowego, które przejawia się lękiem przed otchłanią, głębokością, głębinami czy tunelami. Choroba nie jest charakterystyczna dla konkretnej grupy wiekowej i może rozwinąć się na różnym etapie życia. Za jej powstanie odpowiadać może szereg różnych czynników, spośród których największe znaczenie przypisuje się środowiskowym i genetycznym. Specjaliści wskazują na związek między narażeniem na traumatyczne sytuacje związane z głębokością w dzieciństwie np. nieudane doświadczenie podczas nauki pływania czy utrata przyjaciół lub krewnych na wodzie. Istotną rolę w rozwoju batofobii odegrać może ekspozycja na przerażające historie lub wizualizacje dotyczące głębokich przestrzeni.

Jak wygląda lęk doświadczany przez chorego na batofobię?

W rzeczywistości strach stanowi jedną z częstszych ludzkich reakcji. Pełni ważną funkcję adaptacyjną w przetrwaniu i zapobiegawczą w obliczu ryzyka poniesienia szkód. Reakcja strachu aktywuje procesy niezbędne do podjęcia ucieczki lub obrony. Lęk w batofobii opisuje się jako skrajny, irracjonalny, nieproporcjonalny, intensywny, nieadaptacyjny, niepożądany.

Uczucie lęku wywołane czynnikiem fobicznym nie odpowiada rzeczywistemu niebezpieczeństwu. Osoba cierpiąca na to batofobię nie doświadcza normalnego uczucia strachu, a patologicznych reakcji. Reaguje dużym niepokojem na neutralną sytuację, niezwiązaną z żadnym zagrożeniem. Osoby zmagające się z lękiem przed głębokością nie są w stanie uzasadnić wrażeń, myśli, emocji, zachowań, jakie odczuwają po wystawieniu na działanie bodźca lękowego. Są świadome, że ich strach jest nieprzystosowawczy, ale nie potrafią wyjaśnić dlaczego taki się staje. Dodatkowo uczucie strachu jest mimowolne, co oznacza, że nie można nad nim zapanować.

W jaki sposób objawia się batofobia?

Osoby zmagające się z batofobią za wszelką cenę będą starały się uniknąć przebywania w otoczeniu, które mogłoby przyczynić się do pojawienia nieprzyjemnej reakcji lękowej. Większość prądów psychologicznych zgadza się, że unikanie głębin, mimo iż pozwoli uniknąć reakcji lękowej, stanowi jednocześnie główny czynnik podtrzymujący zaburzenie.

Batofobia oprócz charakterystycznych właściwości lęku przejawia się dodatkowo całą gamą objawów. Chory doświadcza podczas niej zarówno reakcji poznawczo-behawioralnych, jak i fizycznych. Zauważyć można: przyspieszenie akcji serca i częstości oddechów, tachykardię, nadmierne pocenie się, napięcie mięśniowe, rozszerzenie źrenic, suchość w jamie ustnej, nudności, zblednięcie lub zaczerwienienie skóry, katastrofalne myśli, stres, podwyższone ciśnienie tętnicze krwi, ból brzucha, poczucie braku kontroli. Nasilenie wymienionych objawów reakcji lękowej może być różne. Niekiedy do ich pojawienia się wystarczy wyłącznie wyobrażenie sobie głębokich przestrzeni, bez bezpośredniego narażania się na rzeczywistą sytuację.

W jaki sposób leczy się batofobię?

Leczenie batofobii opiera się na psychoterapii. Wykorzystuje się terapię poznawczo-behawioralną, która opracowana jest w oparciu o zasady behawioryzmu, czyli uczenie się dzięki warunkowaniu. Najczęściej stosowana technika to systematyczne odczulanie oraz bezpośrednio z nimi związana relaksacja. Podczas odwrażliwiania chorego poddaje się w rzeczywistości lub wyobraźni działaniu czynnika fobicznego celem rozwinięcia u niego umiejętności radzenia sobie z reakcją lękową. Opiera się na stopniowym redukowaniu intensywności reakcji lękowej na podstawie wcześniej opracowanej hierarchii sytuacji budzących strach.

Wyeliminowanie strachu przed głębokością można rozpocząć od oglądania i moczenia stóp w maksymalnie przezroczystych i płytkich zbiornikach wodnych. Z czasem poziom sięgania wody na ciele zwiększa się. Bezpośrednio z treningiem desensytyzacyjnym powiązana jest relaksacja. Choremu zaleca się jogę, naukę oddychania, medytację, muzykoterapię, aromaterapię itd. Dzięki relaksacji staje się spokojniejszy, odprężony, w wyniku czego strach jest mniej gwałtowny, przytłumiony, słabszy.

W walce z batofobią pomaga stworzenie pozytywnego obrazu głębi we własnym umyśle dzięki oglądaniu filmów o dzikiej przyrodzie i pięknie oceanów czy zdjęć wspaniałych plaż. Koncentrowanie uwagi na takich wyobrażeniach pozwoli uzyskać pozytywne nastawienie do wody. Niekiedy konieczna okazuje się farmakoterapia.

Zobacz film: Fobie

Bibliografia:

1. M. M. Anthony, M. G. Craske, D. H. Barlow, Mastering Your Fears and Phobias, Graywind Publications, Nowy Jork 1995.

2. R. C. Carson, J. N. Butcher, S. Mineka, Psychologia zaburzeń, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003.

3. I. Kurcz, K. Skarżyńska, Słownik psychologii, Wydawnictwo Scholar Sp. z o.o., Warszawa 2002.