Czerwonka jest znana jako tropikalna choroba amebowa. Choć w ciepłym klimacie najłatwiej jest na nią zachorować, warto wiedzieć, że również w polskich warunkach może dojść do rozwoju dyzenterii.

Co to jest czerwonka (dyzenteria)?

Czerwonka to zapalenie jelita (najczęściej grubego), któremu towarzyszy krwista biegunka. Istnieje wiele patogenów, które mogą wywołać takie zakażenie – bakterie, wirusy i pasożyty. Najczęściej występujące czerwonki to: amebowa (pełzakownica) i bakteryjna.

Czerwonka bakteryjna

Czerwonka bakteryjna wywołana jest najczęściej przez pałeczki bakterii z rodzaju Shigiella. Występują one naturalnie we florze jelitowej większości zwierząt, jednak ich spożycie w dużej ilości może wywołać u człowieka groźne w skutkach zapalenie jelit. Najczęstszym źródłem zakażenia jest spożywanie nieumytego jedzenia, skażonego kałem zwierząt lub nawozem.

Ryzyko zachorowania na czerwonkę bakteryjną w Polsce jest bardzo niskie. Ilość zachorowań w całym kraju nie przekracza kilkudziesięciu rocznie. Głównie dotyka ona osób o obniżonej odporności i małych dzieci. Jeżeli dochodzi do infekcji bakteriami Shigelli, to w naszych warunkach środowiskowych kończy się to najczęściej zwykłą biegunką. Choroba ta może być jednak groźna dla osób podróżujących do strefy tropikalnej.

Czerwonka amebowa (pełzakowata)

Czerwonka amebowa jest skutkiem zakażenia pasożytniczego pierwotniakami z rodziny Entamoeba histolytica. Choć do zakażenia pełzakowicą dochodzi w krajach tropikalnych, ameby mogą przez dłuższy czas bytować w przewodzie pokarmowym człowieka, nie dając żadnych objawów lub dając objawy niespecyficzne. Ameby mogą spowodować ropnie wątroby, płuc czy mózgu, choć najczęstszym skutkiem zakażenia tym pasożytem jest czerwonka. Krwistej biegunce towarzyszą w tym przypadku duże ilości śluzu.

W Polsce odnotowuje się około kilkunastu przypadków zachorowań na czerwonkę rocznie, choć przypuszcza się, że może być ich więcej w postaci bezobjawowej. Każdy wracający z wyjazdu do strefy subtropikalnej powinien profilaktycznie wykonać badanie w kierunku obecności ameb.

Czerwonka – objawy

Czerwonka daje objawy typowe dla zapaleń jelita grubego, czyli częste oddawanie luźnych stolców i silne bóle brzucha. Charakterystyczne jest dla niej także pojawienie się świeżej krwi w stolcu, co świadczy o tym, że doszło do uszkodzenia nabłonków jelita. Inne objawy, które mogą pojawić się przebiegu choroby to:

• śluz w stolcu (szczególnie dużo w przypadku czerwonki amebowej),
  
• kurczowy ból brzucha,
  
• utrata apetytu,
  
• gorączka (raczej niewysoka),
  
• przyspieszony oddech,
  
• przyspieszona akcja serca,
  
• objawy neurologiczne (zaburzenia widzenia, zawroty głowy, dezorientacja),
  
• przejściowe nietolerancje pokarmowe,
  
• krwiste wymioty,
  
• ból głowy,
  
• bóle stawów,
  
• silny ból w okolicy lędźwiowej.
  

Czy czerwonka to śmiertelna choroba?

Nieleczona czerwonka może doprowadzić do śmierci, szczególnie w przypadku osób o obniżonej odporności lub gdy choroba rozwija się warunkach, w których trudno o odpowiednią pomoc medyczną – na przykład w krajach trzeciego świata. Do zgonu może dojść na skutek wycieńczenia organizmu – biegunka prowadzi do odwodnienia oraz zaburzeń wchłaniania i krwotoków wewnętrznych, a także powikłań związanych z zaatakowaniem mięśnia sercowego czy mózgu. Zdarza się również, że dochodzi do blokady jelit.

Profilaktyka zachorowań na czerwonkę

Na zachorowanie na dyzenterię szczególnie podatni są turyści przyjeżdżający do krajów tropikalnych. Lokalni mieszkańcy mają często inną florę jelitową i są bardziej odporni na patogeny wywołujące czerwonkę, podczas gdy dla turysty nawet mała ilość może wywołać groźne w skutkach zakażenie.

Na czerwonkę nie można się zaszczepić, dlatego przebywając za granicą należy pamiętać o podstawowych regułach, które pomagają uchronić się przed zachorowaniem. Przede wszystkim należy zachować odpowiednią higienę ciała, myjąc lub dezynfekując ręce przed każdym posiłkiem.

W żadnym wypadku nie należy spożywać nieprzegotowanej wody, a najlepiej korzystać tylko z butelkowanej. Nawet jeżeli tubylcy piją wodę bezpośrednio ze studni czy kranu, dla Europejczyka może się to okazać szkodliwe. Należy pamiętać, że woda butelkowana w ciepłym klimacie jest zdatna do picia tylko przez kilka godzin, dlatego najlepiej korzystać z małych butelek, otwierając za każdym razem nową. Bakterie i ameby mogą się znajdować również w kostkach lodu dodawanych do drinków oraz lokalnych, chłodnych napojach.

Ryzyko zachorowania można też zmniejszyć poprzez przyjmowanie probiotyków przez cały okres wyprawy. Odpowiednio zasiedlone jelito jest o wiele mniej sprzyjającym środowiskiem do rozwoju patogenów mogących wywołać czerwonkę.

Wybierając restaurację należy zwrócić uwagę na jej standardy higieniczne. Podróżnik Wojciech Cejrowski zalecał także spożywanie jedzenia przyprawionego w taki sam sposób, jak jedzą turyści – jego zdaniem ostre przyprawy mogą dezynfekować i zapobiegać wystąpieniu biegunki. Autorska metoda podróżnika nie została na razie potwierdzona klinicznie.