Komórki endocerwikalne budują prawidłowy nabłonek szyjki macicy. W wyniku procesu nowotworzenia może dojść do ich przekształcania się w nieprawidłowe struktury, co ocenia patomorfolog pod mikroskopem.

Co to są komórki endocerwikalne?

Szyjka macicy to kanał łączący pochwę z dnem macicy. Wyścielona jest częściowo nabłonkiem walcowatym (śluzowym), zbudowanym z komórek gruczołowych endocerwikalnych. Znajduje się bliżej dna macicy. Od strony pochwowej sąsiaduje z nim nabłonek płaski wielowarstwowy nierogowaciejący. W okolicy ujścia zewnętrznego kanału znajduje się strefa przejściowa, w której obie tkanki w sposób ciągły zamieniają miejsce.

Nabłonek endocerwikalny ma funkcję wydzielniczą. Tworzy cewy gruczołowe rozgałęziające się w podścielisku błony śluzowej. Gruczoły szyjki macicy produkują wydzielinę, która różni się składem w zależności od momentu cyklu miesiączkowego. Dzięki temu śluzowi plemniki są w stanie przetrwać w niedogodnych warunkach, zachowując zdolność do zapłodnienia.

Komórki endocerwikalne w cytologii

Badanie cytologiczne służy rozpoznawaniu raka szyjki macicy na jego wczesnym stadium. Powinny poddać mu się kobiety, które rozpoczęły współżycie, i wykonywać je po 25 roku życia co najmniej raz na 3 lata. Większą wartość przesiewową ma badanie wykluczające obecność częstszego raka płaskonabłonkowego wywodzącego się z komórek nabłonka płaskiego niż gruczołowego, rozwijającego się z komórek endocerwikalnych.

Do prawidłowej oceny materiału niezbędne jest jego odpowiednie pobranie. Preparat powinien zawierać zarówno komórki nabłonka wielowarstwowego, jak i endocerwikalne. Do analizy cytologicznej wykorzystuje się system Bethesda. Dzięki niemu łatwiej udokumentować obecność lub brak komórek endocerwikalnych oraz obejrzeć nabłonek pod kątem występowania patologii. Rozmaz zawierający komórki endocerwikalne jest miarodajny i nie wymaga natychmiastowego powtórzenia.

System Bethseda powstał w 2001 roku. Zawiera następujące kategorie dotyczące nieprawidłowych komórek gruczołowych w obrazie cytologicznym:

• atypowe (AGC-NOS): komórki endocerwikalne inaczej niesklasyfikowane, komórki endometrialne inaczej niesklasyfikowane, komórki gruczołowe inaczej niesklasyfikowane;
• atypowe (AGC-FN): komórki endocerwikalne prawdopodobnie nowotworowe lub komórki gruczołowe prawdopodobnie nowotworowe;
• rak gruczołowy wewnątrzszyjkowy in situ;
• rak gruczołowy: endocerwikalny, endometrialny, poza macicą, nieokreślony.

Do pierwszej grupy należą komórki o różnym potencjale, które nie muszą oznaczać wyroku, powinny być jednak obserwowane.

Obecnie łatwiej jest pobrać materiał do badania wraz z komórkami endocerwikalnymi ze względu na wprowadzenie do badania specjalnych szczoteczek. Używa się również przyrządów umożliwiających jednoczesne pobranie do badania cytologicznego materiału komórkowego z tarczy części pochwowej, granicy międzynabłonkowej oraz śluzówki kanału szyjki macicy (endocervix).

Liczne komórki endocerwikalne obserwowane są u kobiet, u których występują nadżerki.

Zobacz film: Cytologia

Komórki endocerwikalne – brak w opisie cytologii

Zdarza się, że w trakcie pobierania materiału do cytologii, a następnie oceny preparatu nie uwidacznia się komórek endocerwikalnych. Tak dzieje się między innymi w przypadku wykonywania badania diagnostycznego w trakcie miesiączki. Komórki endocerwikalne mogą zostać także przypadkowo usunięte w trakcie przygotowywania materiału do badania pod mikroskopem lub podczas przenoszenia preparatu ze szczoteczki na szkiełko. Takim sytuacjom lekarz zapobiega, wykonując badanie specjalnymi metodami.

Brak komórek endocerwikalnych w cytologii powinien skłonić do powtórzenia badania w ciągu 12 miesięcy. Ich nieuwidocznienie w pobranym materiale może być przyczyną uzyskiwania wyników fałszywie ujemnych. Zdarza się, iż mimo występowania patologii w zakresie komórek gruczołowych kanału szyjki macicy nie są one wykrywane, co opóźnia rozpoznanie choroby. Jasnokomórkowy rak szyjki macicy (gruczołowy) może rozwinąć się więc u młodych, miesiączkujących kobiet i nie zostać wykryty ze względu na niską czułość cytologii mimo regularnych badań.

U kobiet będących po menopauzie pobranie wymazu powinno być wykonane ze szczególną starannością. Wynika to z fizjologicznego przemieszczania się nabłonka płaskiego w głąb szyjki macicy, co utrudnia pobieranie preparatów wraz z komórkami endocerwikalnymi.

Bibliografia:

1. Pawłowski M. Znaczenie obecności komórek endocerwikalnych w profilaktyce cytologicznej jasnokomórkowego raka szyjki macicy – opis dwóch przypadków. CURR. GYNECOL. ONCOL. 2013, 11 (3), s. 229–237.

2. Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznegona temat profilaktyki raka gruczołowego szyjki macicy. Ginekol Pol. 2008, 79, s. 710–714.

3. Bręborowicz G. Ginekologia. Tom 2. PZWL, Warszawa 2016.