Cukrzyca (ang. diabetes) jest poważnym zagrożeniem dla wszystkich diabetyków. Niesie ryzyko pojawienia się niebezpiecznych powikłań, które mogą trwać latami i zakończyć się np. amputacją kończyny lub poważną niewydolnością nerek. Do przewlekłych powikłań cukrzycy zalicza się przede wszystkim: retinopatię, nefropatię, neuropatię oraz choroby układu krążenia.

Powikłania po cukrzycy – wczesne i późne

U diabetyków obserwuje się powikłania wczesne, określane jako ostre, oraz późne, inaczej przewlekłe. Szczególnie narażeni są pacjenci, których poziom cukru we krwi obwodowej nie jest na równym poziomie. Grozi to rozwinięciem się chorób sercowo-naczyniowych, a nawet śmiercią. Powikłania cukrzycy typu 1 są najczęściej mikronaczyniowe, natomiast powikłania cukrzycy typu 2 – makronaczyniowe. Dlatego też chorzy na typ 2 powinni dodatkowo zadbać o unormowanie poziomu lipidów oraz ciśnienia tętniczego.

Ostre powikłania cukrzycy to głównie: kwasica mleczanowa i ketonowa (w tym śpiączka ketonowa) oraz hipo- i hiperglikemia.

• Kwasica mleczanowa powstaje na skutek kumulacji mleczanów. U osób chorych na cukrzycę występuje znacznie rzadziej niż kwasica ketonowa.
• Kwasica ketonowa w większości przypadków wynika ze źle prowadzonego leczenia. Może mieć związek z przyjęciem zbyt małej dawki leku lub jej pominięciem, ze złym rozpoznaniem choroby lub nagłym przerwaniem leczenia. Powikłanie to występuje częściej u osób z cukrzycą typu 1. Głównymi symptomami są: charakterystyczny zapach z ust (przypominający odór zgniłych jabłek), częste oddawanie moczu, bóle głowy, zmęczenie oraz bóle brzucha. Brak interwencji może doprowadzić do śpiączki cukrzycowej, a w skrajnych wypadkach do śmierci.
• Hipoglikemia to zbyt niski poziom cukru we krwi. Może być spowodowana podaniem za dużej dawki insuliny.
• Hiperglikemia to zbyt duży poziom cukru we krwi. Najczęściej jest wynikiem źle prowadzonego leczenia, m.in. błędów w doborze dawki lub leku albo pominięcia użycia insuliny.

Do przewlekłych powikłań cukrzycy zalicza się przede wszystkim:

• Nefropatie cukrzycowe – inaczej choroby cukrzycowe nerek. U diabetyków ryzyko rozwoju tych schorzeń jest piętnastokrotnie większe niż u osób zdrowych. Upośledzenia nerek wynikają z hiperglikemii. Powikłania dzieli się na kilka stadiów. Objawy wysyłane są dopiero w okolicach stadium IV. Należą do nich: obrzęki, osłabienie, wysokie ciśnienie tętnicze i zmieniony kolor skóry (szaroziemisty). We wcześniejszych etapach konieczne jest wykonanie badań biochemicznych, ponieważ nie obserwuje się specyficznych symptomów.
• Stopa cukrzycowa – ryzyko jej pojawienia się jest takie samo, niezależnie od typu cukrzycy. Cechą charakterystyczną jest owrzodzenie znajdujące się na podeszwowej lub grzbietowej części stopy. Może być ono płytkie lub głębokie. Typowy dla stopy cukrzycowej jest brak odczuwania bólu i temperatury. Często występuje jej deformacja. Dochodzi wówczas do zaniku mięśni palców młoteczkowatych. W skrajnych przypadkach kończy się on amputacją.
• Retinopatie cukrzycowe – pod tą nazwą kryje się wiele schorzeń. Zaliczają się one do najczęstszych powikłań cukrzycy. Są to głównie zaćma oraz jaskra wtórna. Zmiany w gałce ocznej lokalizują się w siatkówce. Pojawiają się u chorych z niewyrównanym poziomem cukru we krwi, w okresie dojrzewania, u kobiet w ciąży oraz osób z wysokim poziomem cholesterolu i trójglicerydów. Wyróżnia się trzy rodzaje retinopatii: nieproliferacyjną (najłagodniejszą), przedproliferacyjną (przebiegającą z krwawieniem siatkówki i obrzękiem) oraz proliferacyjną (mogącą prowadzić nawet do utraty wzroku).
• Neuropatie cukrzycowe – dotyczą uszkodzenia nerwów. Powstają nie tylko na skutek cukrzycy, ale również w chorobie alkoholowej, w niedoborach witaminy B czy w przebiegu mocznicy. W konsekwencji zbyt dużego stężenia cukru we krwi dochodzi do zaniku otoczki mielinowej (owijającej się wokół neuronów) oraz zmian we włóknach nerwowych. W zależności od lokalizacji uszkodzeń objawy mogą mieć charakter autonomiczny, czuciowy lub ruchowy. Zaburzenia autonomiczne dotyczą funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego, pokarmowego oraz wielu innych. Objawami są np.: problemy trawienne, zaburzenia rytmu serca, nadmierna potliwość czy zaburzenie produkcji hormonów. Problemy czuciowe dotyczą zmysłów dotyku, smaku, wzroku, węchu oraz równowagi. Zaburzenia układu ruchowego osłabiają przede wszystkim napięcie i siłę mięśniową.

Zobacz film: Cukrzyca

Bibliografia

1. Krysiak-Zielonka I., Long-term complications of diabetes and the risk of diabetic foot. Health Problems of Civilization. 2018;12(1):14-21. doi:10.5114/hpc.2018.74185.