Torbiel włosowa dotyczy blisko 0,7% populacji. Występuje przeważnie w grupie wiekowej 20–40 lat. Znacznie częściej chorują na nią mężczyźni o obfitym owłosieniu, ciemnej karnacji skóry i nadmiernie pocący się, a także z głęboką szparą pośladkową, co często wynika z otyłości. Torbiel występuje u kobiet, ale prawie czterokrotnie rzadziej. Do rozwoju choroby predysponują niski poziom higieny osobistej oraz częste otarcia skóry w tej okolicy ciała.
Przeczytaj też: Otyłość? To się leczy! Jak skutecznie pozbyć się zbędnych kilogramów?
Co to jest torbiel włosowa?
Torbiel włosowa to choroba zapalna tkanki podskórnej szpary międzypośladkowej. W literaturze przedmiotu funkcjonuje określenie torbiel pilonidalna, które wprowadził do nomenklatury medycznej w 1880 r. amerykański chirurg Richard Hodges. Termin pilonidal pochodzi z języka łacińskiego i oznacza pilus – włos oraz nidus – gniazdo. Choroba znana jest także pod nazwami: zatoka włosowa, zatoka pilonidalna, choroba pilonidalna, torbiel nadguziczna, przetoka nadguziczna i torbiel krzyżowa. Na uwagę zasługuje oryginalne określenie torbieli włosowej chorobą jeepów (jeep disease), które rozwinęło się na skutek wzrostu zachorowań wśród żołnierzy jeżdżących tymi pojazdami w czasie II wojny światowej.
Charakterystyczny dla choroby jest pęcherz umiejscowiony w okolicy kości ogonowej. Zawiera on włosy, ropę, obumarłe komórki i płyn tkankowy. Powstaje w wyniku patologicznego wnikania włosów w głąb skóry, co prowadzi do zapalenia tkanki podskórnej i formowania się ostatecznego kształtu torbieli.
Lokalizacja torbieli włosowej
Najczęstszą postacią choroby jest torbiel włosowata kości ogonowej (zlokalizowana powyżej odbytu, w szparze międzypośladkowej). Znane są też przypadki jej umiejscowienia między palcami rąk i stopy, w okolicy pachy, nadłonowej, penisa, w bliźnie po usunięciu cewnika Tenckhoffa, przestrzeni międzypiersiowej, pępku, powiece, łechtaczce i nosie.
Jakie objawy wywołuje torbiel włosowa?
Typowe dla torbieli włosowej objawy stanowią:
- zmiany skórne – mają charakter otwartych porów skóry, które łączą się w szerokie ujścia,
- wyciek treści surowiczej z ujścia torbieli,
- bolesny guz, najczęściej w okolicy kości ogonowej,
- silny ból,
- podwyższona temperatura,
- obrzęk i miejscowe zaczerwienienie powierzchni skóry w okolicach ujścia płynu.
Torbiel włosowa nie jest chorobą zagrażającą życiu, ale z powodu dużej nawrotowości znacznie pogarsza jego jakość. Wśród jej powikłań wymienia się raka płaskonabłonkowego rozwijającego się w obrębie torbieli. Przyczynami nowotworzenia są przewlekłe drażnienie i proces zapalny. Nieleczona torbiel włosowata może przejść w fazę ostrą, czyli ropień, który może z kolei doprowadzić do ropowicy tkanek pośladków i krocza oraz ciężkich powikłań septycznych.
Torbiel włosowa – leczenie
Rozpoznaniu torbieli nie towarzyszą specjalne badania diagnostyczne. Zazwyczaj odbywa się ono na podstawie stwierdzenia charakterystycznych objawów. Chorobę poddaje się diagnostyce różnicowej w celu wykluczenia zapalenia nieanatomicznego połączenia między kanałem odbytu a powierzchnią skóry, gruźlicy, choroby Leśniowskiego-Crohna i ropnia odbytu. Sposób leczenia jest uzależniony od fazy choroby oraz od występujących dolegliwości.
Torbiel włosowa jest leczona nieoperacyjne w początkowej fazie jej zaawansowania. Terapia zachowawcza polega na usunięciu włosów z otworów przetoki. Zastosowanie mają: antybiotykoterapia, zachowanie wzorowej higieny, ciepłe okłady czy częsta depilacji okolicy szpary międzypośladkowej. Skuteczna jest depilacja laserowa okolicy krzyżowo-guzicznej. Zastosowanie w leczeniu zachowawczym ma także ozonoterapia. Zwłaszcza bezobjawowa cysta włosowa nie powinna być operowana.
Torbiel włosowa a operacja to skomplikowana zależność, gdyż nie ma jednej skutecznej metody chirurgicznego leczenia tej choroby. Przed zabiegiem wykonuje się ultrasonograficzne badanie przezodbytnicze i przezkroczowe. Rodzaj operacji determinowany jest wieloczynnikowo. Zależy od jej trybu (sytuacja nagła lub planowana), wielkości torbieli i lokalizacji towarzyszących jej przetok skórnych, charakteru choroby (pierwotny lub nawrotowy) oraz czasu potrzebnego do wygojenia rany.
W leczeniu operacyjnym zastosowanie mają głównie dwie metody:
- nacięcie torbieli w znieczuleniu miejscowym, usunięcie z jej wnętrza zalegającego płynu, wycięcie wokół zmiany 0,5 cm zdrowej tkanki i dokładne oczyszczenie skóry; gojenie po operacji torbieli włosowej trwa średnio 3 miesiące, niestety u dużej części chorych obserwuje się nawrót choroby;
- kompletne wycięcie zmienionej chorobowo tkanki z pierwotnym zaszyciem rany w znieczuleniu ogólnym; torbiel włosowa po operacji goi się kilka tygodni; wykonuje się operacje przemieszczania szpary pośladkowej poza linię pośrodkową ciała, co w dużym stopniu zapewni usunięcie choroby oraz pierwotnej przyczyny, utrudniając ponowne wnikanie włosów; do najczęściej stosowanych metod operacji należy zaliczyć:
- wycięcie równoległe do szpary pośladkowej sposobem Bascoma II,
- wycięcie skośne sposobem Suchorskiego,
- wycięcie z plastyką skóry płatem romboidalnym i modyfikacje operacji sposobem Limberga,
- wycięcie z plastyką skóry sposobem V-Y lub Z,
- wycięcie z plastyką przesuniętym płatem Karadakisa.
Różnice między poszczególnymi typami zabiegów polegają głównie na sposobie poprowadzenia cięcia, jego rozległości i umiejscowienia.
Bibliografia:
- Jeziorski A., Szawłowski A., Towpik E., Chirurgia onkologiczna – tom 1-4, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009.
- Dutkiewicz P., Ciesielski P., Torbiel pilonidalna – historia, epidemiologia i patofizjologia, „Nowa Medycyna”, 2015, 22(1), s. 24–27.
- Perek D., HARRISON – Onkologia, Lublin, Czelej, 2009.
- Wroński K, Cywiński J, Frąckowiak L., Depilacja okolicy szpary międzypośladkowej u pacjentów po operacjach zatoki włosowej, „Nowa Medycyna”, 2014, 2, s. 47–49.
- Ciesielski P., Skoczylas J., Metody leczenia operacyjnego torbieli pilonidalnej z pierwotnym zamknięciem rany i przemieszczeniem szpary pośladkowej, „Nowa Medycyna”, 2014, 1, s. 10–14.
- Kołodziejczak M., Ciesielski P., Etiopatogeneza i leczenie torbieli włosowej, „Chirurgia po Dyplomie”, 2015, 10(1), https://podyplomie.pl/chirurgia/17790,etiopatogeneza-i-leczenie-torbieli-wlosowej
- Frączek M., Podstawy diagnostyki i terapii nowotworów, Bielsko-Biała, Alfa Medica Press, 2008.
- Piskin T., Olmez A., Mecit E.A., Unal B., Aydin C., Kayaalp C., Orifice Location Guided Excision and Flap Procedures for Treatment of Sacrococcygeal Pilonidal Disease, “Advances in Clinical and Experimental Medicine”, 2011, 20(4), s. 481–488.
Zobacz, jak jeszcze otyłość wpływa na nasze zdrowie.