Nazwa schorzenia sugeruje objawy ze strony stawów, lecz jeden z typowych symptomów choroby stanowią zaburzenia narządu wzroku. U części chorych dochodzi do rozwoju przewlekłego zapalenia stawów. Pochodzenie reaktywnego zapalenia stawów nie zostało do końca zbadane. Spowodowane jest tendencją genetyczną lub infekcją bakteryjną.

Zobacz także:

Ćwiczenia na kręgosłup szyjny – przy zawrotach głowy, bólu i dyskomforcie

Skurcze łydek – przyczyny, jak się ich pozbyć i jak rozmasować skurcz łydki

Ból nerek po alkoholu. Dlaczego alkohol szkodzi na nerki?

Co to jest reaktywne zapalenie stawów?

Reaktywne zapalenie stawów (reactive arthritis – ReA) znane jest także pod nazwą zespół Reitera czy zespół Fiessingera i Leroya. Chorobę opisał niemiecki lekarz Hans Reiter i określił jako zespół oczno-cewkowo-stawowy. Rozwija się on w wyniku nieropnego zapalenia stawów wywołanego najczęściej zakażeniem układu pokarmowego lub moczowo-płciowego przez różne bakterie. Reaktywne zapalenie stawów nóg to główna postać choroby, a jej objawy pojawiają się zazwyczaj asymetrycznie i dotyczą zwłaszcza stawu kolanowego i skokowego. Rozwijają się najczęściej u osób z grupy wiekowej 20–40 lat. Reaktywne zapalenie stawów u dzieci jest rzadkością. Objawy aż 15 razy częściej pojawiają się u mężczyzn.

Przyczyny reaktywnego zapalenia stawów

Istotną rolę w etiologii reaktywnego zapalenia stawów odgrywają czynniki genetyczne. Badania donoszą, że aż 80 proc. przypadków choroby wynika z obecności antygenu HLA-B27. Stanowić może ona konsekwencję nieleczonej czerwonki bakteryjnej, czyli ostrej choroby zakaźnej jelit. W sporadycznych przypadkach może zostać przeniesiona na drugą osobę podczas stosunku seksualnego.

Reaktywne zapalenie stawów wywołać mogą bakterie: Salmonella, Shigella, Yersinia, Campylobacter jejuni, Chlamydia trachomatis, Campylobacter coli, Escherichia coli, Mycoplasma genitalium lub Clostridium difficile. Obecność zarówno bakterii, jak i jej produktów w stawie wywołuje miejscową odpowiedź immunologiczną.

Objawy reaktywnego zapalenia stawów

Reaktywne zapalenie stawów daje takie objawy, jak:

• zapalenie spojówek, ostre zapalenie naczyniówek, mocno zaczerwienione oko, światłowstręt, niewyraźne widzenie;

• zapalenie cewki moczowej, któremu towarzyszy częste, bolesne i wywołujące pieczenie oddawanie moczu;

• stan zapalny stawów kończyn dolnych, palców rąk i nóg.

Chorobie może towarzyszyć także stan zapalny części lędźwiowej kręgosłupa. Wówczas ból promieniuje w kierunku pośladków. Rozwijają się: ból pięt, zapalenie przyczepów ścięgna Achillesa, objawy o typie tzw. łokcia tenisisty i łokcia golfisty oraz ból guzka kości piszczelowej. Zmiany w obrębie cewki moczowej mogą wywołać u kobiet zapalenie szyjki macicy i przydatków, zaś u mężczyzn zapalenie jądra, najądrza i prostaty. Chorym mogą doskwierać biegunka i białkomocz. W obrazie endoskopowym widoczne są zmiany na śluzówce jelita. W obrębie układu sercowo-naczyniowego pojawiają się one na aorcie w postaci niedomykalności zastawek półksiężycowatych lub zapalenia mięśnia sercowego z zaburzeniami przewodnictwa przedsionkowo-komorowego. Zauważa się zmiany w zapisie EKG. Chorzy skarżą się na złe samopoczucie, ogólne osłabienie i podwyższoną temperaturę ciała. Pojawiają się zmiany skórne zlokalizowane głównie na podeszwie stopy, które określane są jako palec kiełbaskowaty. Objawy skórne mają charakter grudkowo-łuskowy. Często stwierdza się również zmiany łuszczycopodobne. Na paznokciach widoczne są zgrubienia i wgłębienia układające się w bruzdy, przebarwienia o szaro-żółtym kolorze. W jamie ustnej rozwijają się afty. Nadżerki zlokalizowane są na podniebieniu twardym, podniebieniu miękkim, dziąsłach, języku i policzkach.

Leczenie i diagnoza reaktywnego zapalenia stawów

Rozpoznanie choroby opiera się m.in. na: badaniu podmiotowym, badaniach laboratoryjnych krwi i moczu, w których zauważa się wzrost CRP (tzw. białka ostrej fazy), OB (opad Biernackiego, czyli wskaźnik opadania erytrocytów) i leukocytów, badaniu mikrobiologicznym, badaniu obrazowym RTG, analizie próbki płynu stawowego i błony maziowej oraz na oznaczeniu antygenu HLA-B27.

W leczeniu reaktywnego zapalenia stawów duże znaczenie przypisuje się diecie, która łagodzi ból i stany zapalne stawów, ale i konsekwentnie realizowana zapobiega rozwojowi tych objawów w przyszłości. Najlepiej sprawdza się dieta jarska. W jadłospisie powinny często występować: marchewka, por, buraki, pietruszka, dynia, kapusta pekińska, sałata, seler, brokuły, kiełki, brukselka, warzywa strączkowe, jagody, borówki, cytrusy, czarne porzeczki, aronia, awokado, a ponadto ryby morskie, jak łosoś, dorsz, morszczuk, mintaj, śledź, flądra, tuńczyk, sardynki, także pieczywo pełnoziarniste i razowe oraz kasza gryczana.

Pozytywne efekty przynoszą fizykoterapia i kinezyterapia, które znacznie zmniejszają sztywność i podnoszą zakres ruchów. Na zakażenie podaje się antybiotyki. Chory zażywa niesteroidowe leki przeciwzapalne, glikokortykosteroidy i blokery TNF-alfa, aby ograniczyć zmiany w stawach. Zmiany skórne leczy się miejscowo glikokortykosteroidami i środkami keratynolitycznymi. Wskazane jest ograniczenie aktywności fizycznej i odpoczywanie.

Rokowania w reaktywnym zapaleniu stawów

Częstość występowania ReA na świecie szacuje się na 30–200/100000. Reaktywne zapalenie stawów ma dość pozytywne rokowania. Choroba trwa najczęściej 4–5 miesięcy, lecz średnio nasilone dolegliwości układu ruchu utrzymują się przez ponad rok. U 15–30 proc. chorych dochodzi do rozwoju przewlekłego, destrukcyjnego zapalenia stawów.

Jak dbać o stawy? Dowiesz się tego z filmu:

Bibliografia:

1) Virella G., Mikrobiologia i choroby zakaźne, Wrocław, Wydawnictwo Urban & Partner, 2000.

2) Garwolińska H., Reaktywne zapalenie stawów – diagnostyka i obraz kliniczny, „Alergia Astma Immunologia”, 1999, 4(2), s. 114–115.

3) Herold G., Medycyna wewnętrzna, repetytorium dla studentów medycyny, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006.

4) Kwiatkowska B., Filipowicz-Sosnowska A., Reaktywne zapalenie stawów, „Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej”, 2009, 119(1–2), s. 60–66.

5) Panush R.S., Paraschiv D., Dorff E.N., The tainted legacy of Hans Reiter, „ Seminars in Arthritis and Rheumatism”, 2003, 32(4), s. 231–236.

6) Biernat-Kałuża E., Reaktywne zapalenie stawów jako interdyscyplinarny problem medyczny, „Acta Clinica”, 2001, 1(3), s. 222–230.

7) Biernat-Kałuża E., Farmakoterapia reaktywnego zapalenia stawów, „Acta Clinica”, 2002, 2(2), s. 151–158.