Proso posiada ponad 500 gatunków występujących na całym świecie. Wiele z nich jest uprawianych i wytwarza się z nich jadalną kaszę lub paszę dla zwierząt. Inne są trudnymi do wytępienia chwastami.

Co to jest proso?

Proso to jednoroczne trawy z rodziny wiechlinowatych, które występują w około 500 gatunkach. Jest jedną z najstarszych roślin zbożowych i uprawia się go na całym świecie ze względu na jego wartości odżywcze. Posiada długie, nitkowate i lancetowate liście oraz kwiaty w formie wiechy – groniastego, zwisłego kwiatostanu. Wytwarza jadalne nasiona.

Proso i jego najczęściej spotykane gatunki

W Polsce na ogół uprawiane i jadane jest proso zwyczajne, z którego wytwarzana jest kasza jaglana. Najczęściej spotykane i wykorzystywane gatunki tej rośliny na świecie to między innymi:

• proso rózgowate (rózgowe) – twarda, wieloletnia trawa porastająca prerię, wykorzystywana jako pasza i biopaliwo;
  
• proso afrykańskie (perłowe, dagusa, kankoran) – uprawiane w Afryce i południowych częściach Europy; wytwarza się z niego kaszę i mąkę nienadającą się do wypieku chleba; wykorzystywane jest także na paszę dla zwierząt i jako roślina ozdobna;
  
• proso senegalskie (czerwone) – gatunek pochodzący z Afryki o drobnych, czerwonych nasionach wykorzystywanych jako pokarm dla ptaków egzotycznych, na przykład papug;
  
• dzikie proso (chwastnica) – powszechnie występujący na terenie kraju gatunek z rodziny wiechlinowatych, który jest jednorocznym, uporczywym i łatwo rozsiewającym się chwastem;
  
• proso włoskie – obejmuje dwa podgatunki – czumizę (włośnicę ber) pochodzącą z Japonii i Chin i stanowiącą źródło pożywienia oraz proso węgierskie (włośnicę mohar) uprawianą na Węgrzech w celach pastewnych;
  
• proso włosowate – jednoroczna odmiana pochodząca z Ameryki Północnej, uprawiana w celach ozdobnych ze względu na delikatne, nitkowate kwiatostany, często wykorzystywana do kompozycji bukietowych;
  
• proso żółte – wytwarza drobne nasiona, które są tanim i odżywczym pokarmem dla wielu gatunków ptaków;
  
• proso japońskie (pajza, chwastnica) – uprawiane na kaszę głównie w Azji.
  

Czy proso ma gluten?

Proso, a co za tym idzie kasza jaglana, są naturalnie bezglutenowe. Osoby cierpiące na celiakię, którym szkodzą nawet śladowe ilości tego składnika, powinny jednak wybierać produkty przetwarzane w miejscach, w których nie grozi im zanieczyszczenie glutenem, a więc posiadające odpowiedni certyfikat. Warto jednak pamiętać, że u niektórych może występować uczulenie na proso, które objawia się wysypkami skórnymi lub dolegliwościami jelitowymi.

Proso – wartości odżywcze

Proso jest wysoko odżywczym, choć lekkostrawnym pokarmem. Kasza jaglana przez wieki polecana była przez lekarzy osobom starszym, w okresie rekonwalescencji i dzieciom.

100 g tego produktu zawiera 378 kalorii, 4,2 g tłuszczu, 73 g węglowodanów, 11 g białka i 9 g węglowodanów, a ponadto sporo magnezu i potasu oraz wapń, żelazo i krzem.

Proso i kasza jaglana – właściwości lecznicze

Proso posiada właściwości zdrowotne, które mogą być przydatne w profilaktyce i wspieraniu leczenia wielu chorób. Jego działanie obejmuje między innymi:

• wspieranie układu sercowo-naczyniowego – duża ilość magnezu i potasu poprawia pracę serca i działa na nie ochronnie i pomaga utrzymać odpowiednie ciśnienie krwi; lignany roślinne chronią przed nowotworami mięśnia sercowego, a spora zawartość błonnika obniża poziom cholesterolu i kwasów tłuszczowych;
  
• ochronę przed cukrzycą – w krajach o dużym spożyciu prosa cukrzyca występuje rzadziej, przypisuje się to dużej zawartości magnezu w tym pokarmie;
  
• obniżenie ryzyka nowotworów;
  
• poprawę pracy układu trawiennego – zapobiega zaparciom, gazom, wzdęciom i skurczom, poprawia wchłanianie składników odżywczych i optymalizuje pracę narządów wewnętrznych;
  
• oczyszczenie organizmu – zawiera przeciwutleniacze, które pomagają w detoksykacji wątroby i nerek.
  

Co się robi z prosa? Przykładowe dania

Z prosa wytwarza się kaszę jaglaną, która może być wykorzystywana w kuchni tak jak wszystkie inne kasze. Doskonale sprawdza się jako dodatek do mięsnych obiadów, ale może stanowić też samodzielnie danie, jeżeli doda się do niej warzywa. Szczególnie polecana jest na ciepłe śniadania (najczęściej na słodko, z owocami i bakaliami), gdyż dostarcza dużo energii na cały dzień.

W sprzedaży dostępna jest też mąka z prosa (zwana również mąką jaglaną). Jak wszystkie mąki bezglutenowe bywa trudna do wykorzystania. Przepisy często zakładają wymieszanie jej z innymi rodzajami mąk, co pozwala uzyskać lepsze efekty. Nadaje się do wyrobu placków, naleśników, zagęszczania zup i sosów, ale można ją też wykorzystać do niektórych wypieków, szczególnie kruchych spodów i ciasteczek.

Wyciąg z prosa

Wyciąg z prosa stosowany jest jako składnik złożonych suplementów diety stosowanych przy niedoborach aminokwasów. Odżywia organizm, działa wzmacniająco i poprawia kondycję skóry, włosów i paznokci. Wykorzystuje się go również do produkcji kosmetyków – poprawia stan skóry i włosów, odbudowując ich uszkodzoną strukturę. Zapobiega też łysieniu.