Pantomogram zębów nie jest rutynowo wykonywaną procedurą medyczną. Przykładowym wskazaniem do jego przeprowadzenia jest ból zęba o niejasnej etiologii czy dokładne zobrazowanie zębów i okolicznych struktur przed założeniem aparatu ortodontycznego. Pozwala na ocenę stanu przyzębia i efektywność realizowanego dotychczas leczenia. Pantomogram to szybkie, bezbolesne, nieobciążające badanie. Uwidacznia struktury kostne, zębowe i niektóre tkanki miękkie w obrębie twarzoczaszki.

Co to jest pantomogram?

Pantomogram to specjalistyczne zdjęcie rentgenowskie uwidaczniające dolne i górne zęby, zawiązki zębowe oraz okoliczne tkanki, m.in. kości szczęki i żuchwy, częściowo zatoki szczękowe, stawy skroniowo-żuchwowe. Alternatywnie nazywany bywa zdjęciem pantomograficznym, panoramą, zdjęciem panoramicznym.

Zdjęcia pantomograficzne wykonuje się przy użyciu specjalnego aparatu rentgenowskiego – pantomografu. To bezbolesne i szybkie badanie – trwa kilkanaście sekund. Przeprowadza się je w pozycji stojącej. Częstą praktyką jest podawanie badanemu ustnika do zagryzienia. Umieszczony między siekaczami pozwoli rozklinować zęby i zapobiec ich nakładaniu się na siebie.

Polecamy: Jak dbać o zęby? Odpowiednie techniki nitkowania i mycia zębów

Czy stomatolog leczy tylko zęby? Dowiesz się tego z filmu: 

Metody wykonywania pantomogramu

Istnieją trzy metody wykonania pantomogramu:

• zewnątrzustna, radiografia tradycyjna – głowica aparatu RTG jest z jednej strony głowy badanego, a film z drugiej. Zataczają łuk zgodnie z ruchem wskazówek zegara wokół unieruchomionego chorego. Wówczas lampa wysyła wiązkę RTG, a klisza przesuwa się, kiedy naświetlane są jej kolejne części. Obecnie rzadko stosowana;
  
• wewnątrzustna, radiografia tradycyjna – lampa rentgenowska umieszczana jest wewnątrz jamy ustnej. Badany trzyma przylegającą do twarzy zakrzywioną kliszę. W zależności od badanego łuku zębowego, znajduje się ona w okolicy nosa lub brody. Oddzielnie wykonuje się zdjęcie łuku dolnego i górnego, zaś prawych lub lewych połówek obu łuków naraz. Obecnie rzadko stosowana;
  
• zewnątrzustna, radiografia cyfrowa – klisza zastąpiona jest czujnikiem CCD (z ang. charge-coupled device). To układ elementów światłoczułych rejestrujących i pozwalających odczytać sygnał elektryczny. Obraz wyświetla się na ekranie monitora i przechowywany jest w cyfrowej postaci. Jakość zdjęcia może być modyfikowana i poddawana obróbkom dzięki oprogramowaniu komputerowemu. Obecnie najczęściej stosowana.
  

Ile kosztuje pantomogram zębów?

Cena badania determinowana jest w dużym stopniu metodą przeprowadzenia go. Pantomogram cyfrowy jest znacznie droższy od tradycyjnego. W pierwszym przypadku cena zdjęcia panoramicznego wynosi średnio 100 zł. Za analogowe zapłaci się około 30 zł.

RTG pojedynczego zęba nie wymaga skierowania. W pozostałych przypadkach na badanie zgłaszać się należy ze skierowaniem lekarskim. Zdjęcie panoramiczne dla potrzeb diagnostycznych ważne jest 6 miesięcy.

Pantomogram – przygotowanie do badania

Niewątpliwą zaletą pantomogramu zębów jest brak jakiegokolwiek specjalnego przygotowywania ze strony chorego przed badaniem. Wymagane jest od niego wyłącznie ściągniecie na czas wykonywania zdjęcia biżuterii i okularów.

Dawka promieniowania podczas pantomogramu nie obciąża badanego. W celach bezpieczeństwa badanego ubiera się w specjalny ołowiany fartuch, który chroni tkanki przed ewentualnym działaniem promieniowania. Badacze donoszą, że aparaty cyfrowe emitują znacznie mniej promieniowania niż dotychczas stosowane tradycyjne. Aparaty cyfrowe stale ewoluują, dzięki czemu w kolejnych generacjach otrzymuje się lepszy obraz przy jednoczesnej redukcji dawki promieniowania.

Polecamy: Co może powodować ból zęba przy nagryzaniu? Jak leczyć ból zęba podczas gryzienia?

Zobacz film i sprawdź jak prawidłowo dbać o zęby: 

Pantomogram – wskazania do stosowania

Badanie zaleca się po przebytych urazach czy w przypadku bólu zębów o niejasnej etiologii. Przeprowadzane jest przed podjęciem leczenia ortodontycznego i protetycznego czy chirurgicznym zabiegiem usunięcia tzw. zębów mądrości. Pantomogram wykrywa nieprawidłowości takie, jak m.in. zęby dodatkowe, nadliczbowe, zatrzymane, nieprawidłowo przeleczone kanałowo, zmiany okołowierzchołkowe, poszerzenia szpary ozębnej, torbiele zapalne, próchnica na powierzchniach niewidocznych podczas rutynowego badania.

W implantologii zdjęcie pantomograficzne wykonuje się przed zabiegiem wszczepiania implantów zębowych, ale i po nim w celu kontrolowania procesu integracji z kością. Pozwala wcześnie zdiagnozować u dzieci wady zgryzu i oceniać rozwój zębów. W periodontologii za sprawą pantomogramu możliwe jest sprawne diagnozowanie i różnicowanie chorób przyzębia. Badanie ocenia ewentualne procesy rozrostowe i nowotworowe. Pantomogram wykorzystywany jest też w laryngologii, gdzie służy zwłaszcza do zdiagnozowania kamicy ślinianek. Umożliwia ocenę obecności, umiejscowienia, liczby i wielkości złogów. Informacje te są kluczowe dla zaplanowania terapii.

Pantomogram – przeciwwskazania do stosowania

Pantomogram w ciąży jest przeciwwskazany. Emitowane podczas badania promieniowanie rentgenowskie może okazać się szkodliwie dla rozwijającego się płodu. W związku z tym ciężarne powinny poinformować lekarza o swoim stanie przed ewentualnym przystąpieniem do badania.