Międzymózgowie to składający się z trzech części element mózgowia, czyli najważniejszego ludzkiego organu. Zlokalizowany jest pod półkulami mózgu. Kontroluje temperaturę ciała i odżywianie. Składające się na nie wzgórze odpowiada za odbiór impulsów nerwowych, zaś szyszynka pełni funkcję regulatora rytmu dobowego i warunkuje sen oraz czuwanie.
Co to jest międzymózgowie?
Międzymózgowie (z łac. diencephalon) to jedna z części mózgowia (z łac. encephalon), czyli składowej ośrodkowego układu nerwowego, która znajduje się w czaszce i zawiera trzecią komorę mózgu (przestrzeń, gdzie wytwarzany jest płyn mózgowo-rdzeniowy). Międzymózgowie to obok kresomózgowia (z łac. telencephalon) część przodomózgowia (z łac. prosencephalon), czyli rozwojowej części mózgowia. Przodomózgowie podczas 5. tygodnia rozwoju zarodkowego zostaje podzielone na kresomózgowie i międzymózgowie. Międzymózgowie jest całkowicie ukryte pod półkulami kresomózgowia. Biorąc pod uwagę aspekt kliniczny, międzymózgowie i kresomózgowie tworzą mózg.
Z czego zbudowane jest międzymózgowie?
W budowie międzymózgowia wyróżnia się wiele struktur, które podzielone zostały na następujące części: wzgórzomózgowie, niskowzgórze, podwzgórze. W skład wzgórzomózgowia wchodzą: wzgórze (z łac. thalamus), zawzgórze (z łac. metathalamus), nadwzgórze (z łac. epithalamus; w jego obrębie szyszynka, uzdeczki, spoidło nadwzgórzowe).
Wzgórze to największe skupisko istoty szarej międzymózgowia, które znajduje się pod spoidłem wielkim. Stanowi ograniczenie komory bocznej i komory trzeciej. Zawzgórze jest elementem drogi przewodzenia bodźców wzrokowych i słuchowych. Kolejną częścią jest podwzgórze (z łac. hypothalamus), które znajduje się między częścią podstawną kresomózgowia a częścią brzuszną śródmózgowia (z łac. mesencephalon). Dodatkowo jest ściśle połączone z przysadką mózgową (z łac. hypophysis). W skład podwzgórza wchodzą: znajdujące się od strony podstawy mózgowia ciała suteczkowate, lejek połączony z przysadką, guz popielaty. Przed guzem zlokalizowane jest skrzyżowanie wzrokowe (z łac. chiasma opticum), z którym od przodu łączą się nerwy wzrokowe, zaś od tyłu pasma wzrokowe (z łac. tractus opticus). Ostatnią częścią międzymózgowia jest niskowzgórze, w składzie którego wymienia się dwie grupy neuronów – pierwsze to jądra niskowzgórzowe połączone z gałką bladą i istotą czarną, zaś drugie to strefa (warstwa) niepewna, która jest przedłużeniem tworu siatkowatego mózgu.
Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o budowie i funkcjach mózgu:
Jakie funkcje pełni międzymózgowie?
Międzymózgowie to część mózgowia sprawująca wiele rozmaitych funkcji. Odpowiada głównie za homeostazę, czyli zdolność utrzymywania stałości parametrów wewnętrznych, co jest niezbędnym warunkiem dobrego zdrowia. W międzymózgowiu znajduje się ośrodek regulacji metabolizmu, czyli będący podstawą wszelkich reakcji chemicznych i towarzyszących im przemian energii, które zachodzą w komórkach i zapewniają jej wzrost, rozmnażanie, odpowiadanie na bodźce zewnętrzne, zarządzanie strukturą wewnętrzną.
Podwzgórze, będące składową międzymózgowia, stanowi istotny narząd układu hormonalnego. Produkuje, a następnie wydziela neurohormony, przez co funkcjonalnie łączy układ wewnątrzwydzielniczy z ośrodkowym układem nerwowym. Wśród najbardziej znanych hormonów podwzgórza wymienia się:
- wazopresynę – hormon antydiuretyczny, zagęszcza mocz przez pobudzanie resorpcji wody w kanalikach nerkowych,
- oksytocynę – powoduje skurcze mięśni macicy podczas akcji porodowej, a po jej zakończeniu obkurczanie macicy i znajdujących się w jej ścianie naczyń krwionośnych, przez co tamuje krwawienie po wydaleniu łożyska,
- somatoliberynę – pobudza przysadkę mózgową do wydzielania hormonu wzrostu.
Podwzgórze kontroluje czynności wegetatywne, czyli niezależne od woli, takie jak sytość i głód, zachowania rodzicielskie, temperatura ciała. Dodatkowo zawiera ośrodki przemian tłuszczowych i gospodarki wodno-mineralnej oraz wyzwalające przeciwstawne reakcje somatyczne, czyli zdobywanie – ośrodek agresji – i unikanie – ośrodek ucieczki. W podwzgórzu zlokalizowany jest też ośrodek przyjemności i preferencji seksualnych, który kieruje czynnościami seksualnymi (cykle układu rozrodczego, popęd seksualny).
Międzymózgowie odpowiada za otrzymywanie informacji ze wszystkich narządów zmysłów oprócz węchowego. Odgrywa bardzo ważną rolę w integracji informacji ruchowych i czuciowych. Znajdujące się w nim wzgórze stanowi podstawowy ośrodek czucia powierzchniowego, do którego docierają impulsy nerwowe, jeszcze zanim dostaną się do kory mózgu. Międzymózgowie przekazuje, ale i filtruje, otrzymane informacje. Z kolei szyszynka pełni funkcję regulatora rytmu dobowego, gdyż wydziela melatoninę. To hormon koordynujący pracę zegara biologicznego, odpowiada za sen i czuwanie. Niskowzgórze zaś reguluje napięcie mięśniowe, płynność i precyzję ruchów.
Co to jest istota szara? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Zespół międzymózgowiowy – uszkodzenie międzymózgowia
Zespół międzymózgowiowy w nomenklaturze medycznej określany jest także jako zespół diencefaliczny. To zespół objawów typowych dla uszkodzenia międzymózgowia, wśród których znajdują się m.in.:
- wzmożona potrzeba snu,
- krótkotrwałe zmiany nastroju,
- dystymia,
- dysforia, objaw psychopatologiczny, który polega na wyolbrzymianiu pewnych sytuacji, co powoduje nieadekwatne reakcje,
- pobudzenie niektórych popędów, w tym: seksualnych, polidypsja (wzmożone pragnienie), żarłoczność.
Bibliografia:
1. Krechowiecki A., Czerwiński F., Zarys anatomii człowieka, Warszawa, PZWL, 2009.
2. Narkiewicz O., Moryś J., Neuroanatomia czynnościowa i kliniczna, Warszawa, PZWL, 2003.
3. Walocha J., Ośrodkowy układ nerwowy. Podręcznik dla studentów i lekarzy, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013.