Temperatura gazu stosowanego w krioterapii sięga nawet –176ºC. Pozytywne efekty lecznicze widoczne są zazwyczaj po serii 10 zabiegów, trwających od 30 sekund do 3 minut. Schładzać można całe ciało (krioterapia ogólnoustrojowa) lub wybrane jego fragmenty (krioterapia miejscowa). Zastosowanie ma głównie w leczeniu chorób układu ruchu, jak świeże urazy (stłuczenia, skręcenia, zwichnięcia, uszkodzenia ścięgien i więzadeł, naderwania mięśni), choroby zwyrodnieniowe stawów lub choroby reumatoidalne i reumatyczne narządów ruchu. Stanowi element profilaktyki osteoporozy. Krioterapia wykorzystywana jest w kosmetyce i odnowie biologicznej, w procesie odchudzania i usuwania cellulitu.
Co to jest krioterapia?
Krioterapia to metoda lecznicza, która polega na schładzaniu powierzchni ciała za pomocą bardzo niskich temperatur nazywanych kriogenicznymi. Proces ten przebiega dwufazowo:
- pierwsza faza – skurcz obwodowych naczyń krwionośnych i mięśni, spowolnienie przemiany materii i przepływu krwi;
- druga faza – gwałtowne rozszerzenie naczyń krwionośnych, zwiększenie przepływu krwi, a w konsekwencji dopływ składników odżywczych i tlenu do komórek ciała, złagodzenie bólu i stanów zapalnych, regeneracja uszkodzonych tkanek, pobudzenie układu nerwowego i odpornościowego.
W krioterapii wykorzystuje się dwie metody lecznicze: krioablację (nieinwazyjny zabieg chirurgiczny polegający na wprowadzeniu do ciała pacjenta elektrody w formie cewnika, która zamraża i niszczy ogniska komórek powodujących chorobę) i kriokoagulację.
Krioterapia ogólnoustrojowa a krioterapia miejscowa
Krioterapia ogólnoustrojowa, określana też kriostymulacją, to poddanie całego ciała działaniu bardzo niskich temperatur. Zabieg wykonywany jest w celu dostarczenia organizmowi stresu fizjologicznego. Przeprowadza się go w kriokomorze – specjalnej kabinie, w której z wykorzystaniem ciekłego azotu temperaturę obniża się nawet do –176ºC. Wyziębienie organizmu z zastosowaniem krioterapii ogólnoustrojowej łagodzi ból, usprawnia pracę mięśni, zwiększa łatwość wykonywania ruchów i poprawia ogólne samopoczucie.
Krioterapia miejscowa wykonywana jest wyłącznie na zmienioną chorobowo część ciała i polega na nawiewaniu par azotu, dwutlenku węgla i oziębionego powietrza. Dysze trzyma się w odległości 10–15 cm od skóry i omiata parami chore miejsce. Zastosowanie ma kriodestrukcja, czyli działanie niską temperaturą ze specjalnego aplikatora. Używana jest do leczenia zmian skórnych (brodawki skórne, choroba Bowena), zmian na błonach śluzowych (pachydermia, leukoplakia, kłykciny kończyste) oraz niszczenia łagodnych zmian nowotworowych, jak naczyniaki. Zamarza zawartość komórek, co prowadzi do pęknięcia błon biologicznych, a następnie destrukcji tkanki.
Metodyka zabiegów krioterapii miejscowej i ogólnoustrojowej została dokładnie przedstawiona w artykule Stanek i wsp. Krioterapia w praktyce klinicznej.
Jakie są wskazania do stosowania krioterapii?
Krioterapia posiada bardzo szerokie zastosowanie w zwalczaniu przewlekłego i patologicznego bólu, szczególnie u osób przemęczonych psychicznie i fizycznie i sportowców wyczynowych. Stosuje się ją w leczeniu przypadłości, takich jak:
- reumatoidalne, reaktywne, łuszczycowe, młodzieńcze przewlekłe, zesztywniające zapalenie stawów;
- przewlekłe zapalenie kręgosłupa szyjnego;
- niedowłady i przykurcze spastyczne kończyn w przebiegu porażenia połowicznego;
- zapalenie okołostawowe ścięgien, torebki stawowej czy mięśni;
- stany zapalne stawów o podłożu metabolicznym, zwłaszcza w przebiegu dny moczanowej;
- choroby reumatyczne tkanek miękkich, jak zespół fibromialgii;
- zespół bolesnego barku;
- zespoły bólu mięśniowo-powięziowego;
- naderwanie ścięgien i mięśni;
- zwichnięcie i skręcenie urazowe stawów;
- uszkodzenie łąkotki;
- odruchowa i ośrodkowa spastyczność mięśni;
- ostre i zadawnione urazy sportowe i pooperacyjne;
- stwardnienie rozsiane.
Krioterapia – przeciwwskazania
Krioterapia ma też przeciwwskazania. Nie należy jej przeprowadzać u osób chorujących na m.in.: krioglobulinemię, agammaglobulinemię, kriofibrynogemię, znaczną niedokrwistość, miejscowe zaburzenia ukrwienia, przecieki żylno-tętnicze w płucach, nocną napadową hemoglobinurię, neuropatie układu współczulnego, niedoczynność tarczycy, ropno-zgorzelinowe zmiany na skórze, ostrą niewydolność krążenia, zaawansowaną miażdżycę, zespół Prinzmetala, odmrożenia, klaustrofobię, ostre schorzenia dróg oddechowych, ciężką postać dusznicy bolesnej wysiłkowej i spontanicznej, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca lub zespół Raynauda.
Efekty działania krioterapii
Najważniejsze efekty krioterapii to:
- czynne przekrwienie powodujące szybkie gojenie się urazów,
- działanie przeciwobrzękowe, poprawa przepływu chłonki,
- szybka przemiana materii i eliminacja szkodliwych produktów metabolizmu,
- pobudzenie receptorów czucia,
- zmniejszenie spastycznego napięcia mięśni i zwiększenie ich elastyczności,
- wzrost stężenia hormonów we krwi – ACTH, kortyzolu, testosteronu, adrenaliny, noradrenaliny,
- zanik zmęczenia, poprawa nastroju, ustępowanie klinicznych objawów depresji i zaburzeń snu,
- wzrost odporności organizmu, zwiększenie liczby limfocytów.
Krioterapia skutki uboczne
Krioterapia może pozostawić po sobie dolegliwości w postaci drętwienia, mrowienia, zaczerwienienia, pieczenia czy podrażnienia skóry. Mogą wystąpić niewielkie wahania ciśnienia.
Bibliografia:
- Szczepańska-Gieracha J., Borsuk P., Pawik M., Rymaszewska J., Mental state and quality of life after 10 session whole-body cryotherapy, “Psychology, Health & Medicine”, 2014; 19(1): 40–46.
- Gabryś M.S., Popiela A., Krioterapia w medycynie, Wrocław, Urban & Partner, 2003.
- Istrati J., Czy zimno może leczyć?, „Przewodnik Pacjenta”, 2015; 7(31): 2–4.
- Zagrobelny Z., Krioterapia miejscowa i ogólnoustrojowa, Wrocław, Urban & Partner, 2003.
- Bączkowicz D,. Krioterapia – wpływ niskich temperatur na nasz organizm, „Apetyt na Zdrowie”, 2013; 15: 6–7.
- Cieślar G., Sieroń A., Krioterapia – leczenie zimnem, Bielsko-Biała, Alfa Medica Press, 2007.