Objawy zespołu jelita drażliwego obejmują problemy z wypróżnianiem oraz bóle brzucha. W leczeniu IBS największe znaczenie ma dieta. Leki stosowane doustnie działają jedynie wspomagająco.

IBS – co to jest?

Określenie IBS (skrótowiec od angielskiego wyrażenia irritable bowel syndrome) po polsku tłumaczone jest jako zespół jelita drażliwego. Oznacza chorobę obejmującą szereg objawów ze strony przewodu pokarmowego, niezwykle uciążliwą, choć niestanowiącą bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia. Cierpiąca na nią osoba, zaniepokojona uciążliwymi objawami, zwykle szuka pomocy u lekarzy różnych specjalności.

Przyczyny zespołu jelita drażliwego nie są do końca znane. W toku diagnostycznym wyklucza się tło organiczne oraz biochemiczne. Objawy IBS mogą nasilać błędy dietetyczne, stres, niehigieniczny tryb życia. U 70–90% chorych istnieją zaburzenia psychiczne.

Zespół jelita drażliwego – objawy

Pacjent cierpiący na zespół jelita drażliwego zgłasza się zazwyczaj po kilku miesiącach od pojawienia się pierwszych dolegliwości, w okresie ich nasilenia. Objawy jelita drażliwego to przede wszystkim stały lub nawracający ból brzucha, o ostrym lub kurczowym charakterze. Nigdy nie wybudza on chorego ze snu. Zlokalizowany jest zazwyczaj w podbrzuszu lub w lewym dolnym kwadrancie.

Objawy IBS związane ze zmianą rytmu wypróżnień zależą od postaci choroby. Wyróżnia się zespół jelita drażliwego z biegunką lub zaparciem, a także odmianę mieszaną oraz nieokreśloną. W postaci z biegunką stolec jest rozluźniony, wodnisty, rzadko o zwiększonej objętości. Wypróżnienia są częstsze niż zwykle, pojawiają się zwykle po posiłkach, stresie i odpoczynku nocnym. Postać z zaparciami charakteryzuje się częstym oddawaniem kału w małych porcjach, zazwyczaj o wielkości orzecha włoskiego. Po defekacji chory ma uczucie niepełnego wypróżnienia.

Dlaczego jelita mają tak ogromny wpływ na zdrowie człowieka? Zobaczcie sami:

By rozpoznać chorobę, niezbędne jest występowanie nawracającego bólu brzucha, który pojawił się pierwszy raz co najmniej 6 miesięcy wcześniej i obecny jest od 3 miesięcy, co najmniej przez 1 dzień w tygodniu. Dodatkowo muszą być spełnione 2 z poniższych warunków:

• ból związany jest z wypróżnieniem,
• ból ma związek z biegunką lub zaparciem,
• dolegliwości współistnieją ze zmianą konsystencji stolca.

W IBS nigdy nie występują objawy alarmowe, takie jak: gorączka, bóle wybudzające w nocy, krew w stolcu, nieprawidłowości w badaniu lekarskim czy utrata masy ciała.

Zespół jelita drażliwego a dieta

Podstawowym postępowaniem leczniczym w zespole jelita drażliwego jest zmiana przyzwyczajeń żywieniowych. Dieta przy IBS powinna być lekkostrawna. Posiłki należy spożywać często, ale w małych ilościach, w równych odstępach, bez pośpiechu. Warto unikać produktów wysoko przetworzonych i dokładnie przeżuwać kęsy pokarmowe.

Na zaparcia może okazać się pomocne włączenie produktów z dużą zawartością błonnika: owoców, warzyw, siemienia lnianego, otrąb pszennych (do 20–30 g/dobę). Rezultaty widoczne są po 2–3 tygodniach. Niestety istnieją przypadki, w których takie postępowanie okazuje się nieskuteczne, wręcz zaostrza objawy. Niezależnie od tego z diety należy wykluczyć pokarmy wzdymające, zawierające dużo węglowodanów nierozkładających się w jelitach. Są to m.in. rośliny strączkowe (fasola, soczewica), kapusta, kalafior czy brukselka. Przeciwwskazane są również pokarmy słabo wchłaniane przez przewód pokarmowy i ulegające fermentacji: laktoza z mleka, sacharoza z cukru stołowego, fruktoza z owoców oraz miodu, substancje zawarte w słodzikach. Często konieczna jest rezygnacja z picia kawy oraz alkoholu. U niektórych osób pomocna w redukcji objawów może okazać się dieta bezglutenowa.

Zespół jelita drażliwego – leczenie farmakologiczne i psychologiczne

Zmiana diety jest podstawowym postępowaniem w redukcji objawów IBS. Leczenie farmakologiczne ma jedynie charakter wspomagający. Równie skuteczne, co zmiana jadłospisu, mogą okazać się wizyty u psychologa oraz postępowanie psychoterapeutyczne, które powinno być szczególnie rozważone w przypadku nieskuteczności leczenia, prowadzonego od 3 do 6 miesięcy.

Leki stosuje się jedynie po konsultacji z lekarzem, w przypadku konieczności łagodzenia objawów przy nieskuteczności diety oraz terapii psychologicznej. Dobranie odpowiednich preparatów zależy od postaci zespołu jelita drażliwego. Leki bez recepty oraz suplementy diety dostępne w aptekach to przede wszystkim różnego rodzaju preparaty ziołowe, trimebutyna regulująca pracę przewodu pokarmowego.

Inne leki na IBS, które mogą okazać się skuteczne, to:

• w postaci z zaparciami: leki przeczyszczające, tegaserod, prukaloptyd,
• w postaci z biegunką: ryfaksymina, loperamid,
• preparaty łagodzące wzdęcia: symetykon, dimetykon.

Bibliografia:

1. Szczeklik A., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.