Endodoncja jest jednym z najbardziej nielubianych zabiegów dentystycznych, wokół którego narosło sporo mitów. W stomatologii w ostatnim czasie nastąpił ogromny postęp, dzięki któremu większość zabiegów endodontycznych jest bezbolesna, bo odbywa się pod znieczuleniem miejscowym. Ponadto leczenie kanałowe coraz częściej wykonuje się przy użyciu specjalnych mikroskopów.

Co to jest endodoncja?

Endodoncja to inne określenie leczenia kanałowego, które stosuje się w przypadku nieodwracalnych zapaleń miazgi zęba, bardzo głębokich ubytków próchniczych, martwicy miazgi, złamania i zwichnięcia zęba, patologicznego starcia zębów i wskazań protetycznych przed wykonaniem korony lub mostu. Z kolei stomatologia zachowawcza z endodoncją to dział stomatologii poświęcony profilaktyce próchnicy zębów i leczeniu już powstałych ubytków próchniczych.

Endodoncja – narzędzia

W endodoncji korzysta się ze specjalistycznych narzędzi. Zabiegi przeprowadza się przy użyciu bardzo cienkich, mających 0,06–0,40 mm, narzędzi piłująco-penetrujących. Niezwykle dynamiczny postęp w stomatologii, określany mianem nowoczesnej endodoncji, pozwolił na wykorzystanie mikroskopów operacyjnych i endometrów. Mikroskop pozwala zajrzeć do wnętrza kanałów korzeniowych, ocenić ich rozmiar, kształt i ewentualne uszkodzenia ściany korzenia (pęknięcie, przedziurawienie). Z kolei endometry to elektroniczne urządzenia służące do dokładnego pomiaru długości kanału korzeniowego.

Endodoncja mikroskopowa

Coraz większą popularnością cieszy się endodoncja mikroskopowa, która zaliczana jest do nowoczesnych zabiegów stomatologicznych. Specjalistyczny sprzęt umożliwia powiększenie leczonego zęba i dokładne oczyszczenie systemu kanałowego, co decyduje o powodzeniu terapii. Oprócz lepszej widoczności zapewnia krótszy czas leczenia, szczelność wypełnienia kanałów, precyzyjność i dokładność oraz brak reinfekcji. Leczenie kanałowe pod mikroskopem nie należy do najtańszych. Cena takiego zabiegu waha się od 300 do nawet 950 zł. Koszt leczenia determinowany jest liczbą kanałów zębowych.

Wskazaniami do leczenia pod mikroskopem może być nietypowa anatomia zęba, leczenie zębów po urazach czy z resorpcją i niezakończonym rozwojem korzeni. Służy do usuwania wkładów koronowo-korzeniowych prefabrykowanych i odlewanych, udrażniania wąskich, trudnych do zlokalizowania, zobliterowanych i zakrzywionych kanałów, udrażniania kanałów wypełnionych ćwiekiem srebrnym i cementem oraz zamykania perforacji dna komory i kanałów korzeniowych (MTA). Endodoncję pod mikroskopem przeprowadza się w przypadku konieczności usunięcia złamanych narzędzi oraz diagnostyki złamań korzenia i pęknięć dna komory zębów wielokorzeniowych.

Jak przebiega leczenie kanałowe krok po kroku?

Przebieg endodoncji krok po kroku:

• Pierwszy etap stanowi diagnostyka. Lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad z chorym. Wykonuje zdjęcie RTG, które umożliwi zapoznanie się z dokładnym przebiegiem kanałów korzeniowych i stwierdzenie obecności zmian okołowierzchołkowych, co stanowi podstawę kwalifikacji chorego do leczenia kanałowego.

• Drugi etap to wybór i wykonanie znieczulenia miejscowego.

• Trzeci etap to opracowanie ubytku. W większości przypadków do infekcji miazgi doszło na skutek próchnicy, lekarz usuwa wówczas chore tkanki zęba, dzięki czemu otrzymuje dostęp do komory zęba.

• Czwartym etapem jest dewitalizacja. Jeśli nie nastąpiło całkowite obumarcie miazgi, konieczne jest zatrucie tkanki zęba. Kolejne etapy leczenia najczęściej mają miejsce na kolejnej wizycie, po upływie 7–14 dni. Jednakże dzięki stosowanemu coraz częściej nowoczesnemu sprzętowi w większości przypadków możliwe jest przeprowadzenie leczenia kanałowego nawet podczas jednej wizyty.

• Piąty etap obejmuje usunięcie miazgi (tkanki odpowiedzialnej za ukrwienie i unerwienie). Lekarz przy użyciu specjalistycznych pilników usuwa miazgę z kanałów zęba. Przeprowadza oczyszczanie kanałów, które ma na celu całkowite usunięcie miazgi i bakterii z kanalików zębinowych, a następnie je osusza.

• Szósty etap to wypełnienie pozbawionych miazgi, odkażonych i poszerzonych kanałów. Materiałem powszechnie stosowanym w stomatologii do szczelnego wypełnienia całego systemu korzeniowego, z uwzględnieniem wszelkiego rodzaju odgałęzień i bocznych kanałów, jest gutaperka. Jest to substancja plastyczna, biozgodna, nieulegająca resorpcji, nierozpuszczająca się pod wpływem płynów tkankowych, nieprzepuszczająca bakterii i nieprzebarwiająca zębów. Jest to naturalna żywica, która nie drażni tkanek okołowierzchołkowych i jest dobrze tolerowana przez organizm. W stomatologii jest wykorzystywana forma alfa w termoplastycznych metodach wypełniania kanałów korzeniowych oraz forma beta w postaci ćwieków gutaperkowych. Często korzysta się też z uszczelniaczy, czyli materiału chemoutwardzalnego powstałego na bazie żywic epoksydowych z dodatkiem wodorotlenku wapnia.

• Siódmy (i zarazem ostatni) etap polega na nałożeniu podkładu, czyli warstwy oddzielającej kanały od plomby. Następnie przeprowadza się wypełnienie plombą.

Powikłania po endodoncji

Po leczeniu kanałowym u chorego przez parę dni może utrzymywać się opuchlizna, zaczerwienienie, mrowienie i ból. Długo trwające dolegliwości mogą świadczyć o nieprawidłowym przeprowadzeniu leczenia. Powstają w wyniku m.in.: niedokładnego usunięcia miazgi czy wypełnienia kanału korzeniowego, perforacji ściany kanału, złamania korony zęba lub narzędzia w kanale bądź zakażenia tkanek okołowierzchołkowych. W tych przypadkach konieczne jest powtórzenie leczenia kanałowego. Nieprawidłowe leczenie endodontyczne może skończyć się nawet ekstrakcją, czyli usunięciem zęba.

Bibliografia:

1. Jańczuk Z., Kaczmarek U., Lipski M., Arabska-Przedpełska B., Stomatologia zachowawcza z endodoncją, Warszawa, PZWL, 2014.

2. Rembiasz-Jedlinski A., Endodoncja mikroskopowa w praktyce, Wrocław, Edra Urban & Partner, 2017.

3. Goczewski M., Bladowski M., Wysokińska-Miszczuk J., Tananis T., Mikroskop operacyjny w stomatologii. Metoda pracy na 6 rąk w endodoncja, „As Stomatologii”, 2008, 5, s. 48-62.

4. Dudzik K., Iwanicka-Grzegorek E., Ponowne leczenie endodontyczne drugiego przedtrzonowca szczęki z wykorzystaniem ultradźwięków i mikroskopu stomatologicznego, „Nowa Stomatologia”, 2009, 4, s. 112-116.

5. Anuszewska A., Wróblewska K., Raczyńska M., Ocena szczelności wypełnień kanałów wykonanych metodą kondensacji bocznej gutaperki z zastosowaniem trzech różnych uszczelniaczy – badania in vitro, „Nowa Stomatologia”, 2007, 2-3, s. 77-81.

6. Lipski M., Endodoncja w praktyce klinicznej, Wrocław, Elsevier Urban & Partner, 2013.