Chitosan dzięki właściwościom fizykochemicznym i aktywności biologicznej cieszy się ogromnym zainteresowaniem. Jego struktura chemiczna zbliżona jest do kwasu hialuronowego. Znalazł zastosowanie w ochronie środowiska, kosmetologii, rolnictwie, weterynarii, przemyśle farmaceutycznym i medycynie. Dzienne spożycie chitosanu nie powinno przekraczać 2 g.
Co to jest chitozan?
Chitosan, w Polsce znany bardziej jako chitozan, to organiczny związek chemiczny z grupy polisacharydów, czyli cukrów złożonych określanych też jako wielocukry. Jest to pochodna chityny, z której zbudowane są szkielety zewnętrzne skorupiaków (głównie krewetek i krabów). Chityna jest jednym z najliczniej występujących w przyrodzie materiałem organicznym, drugim co do ilości po celulozie.
Chitosan powstaje w wyniku deacetylacji chityny. Usuwa się grupy acetylowe, które utwardzają i cementują chitynę. Dzięki temu chityna otrzymuje postać rozpuszczalnej żelowej substancji, która z łatwością jest wchłaniana do krwiobiegu. Stopień deacetylacji waha się od 60% do 100%. Zdaniem badaczy im wyższy jest stopień deacetylacji, tym wyższa jest aktywność biochemiczna chitosanu. W znacznie mniejszym stopniu jego źródłem są grzyby strzępkowe z klasy Zygomycetes.
Chitozan – właściwości i zastosowanie
Chitozan posiada szerokie zastosowanie. Jest wykorzystywany w ochronie środowiska, kosmetologii, rolnictwie, weterynarii, przemyśle farmaceutycznym i medycynie. Jest związkiem nietoksycznym, biodegradowalnym (łatwo rozkładany przez mikroorganizmy na substancje pierwsze), bioaktywnym, bakteriostatycznym, biozgodnym, o zdolnościach błono- i włóknotwórczych oraz wysokiej sorpcyjności (pochłanianie).
Działanie chitozanu na organizm człowieka
Wśród zdrowotnych właściwości chitozanu podkreśla się jego zdolność do obniżenia poziomu złego cholesterolu. Według niektórych badań cholesterol frakcji LDL spada nawet o 20–30%. Dodatkowo obniża ciśnienie tętnicze krwi i stężenie cukru we krwi. Poprawia mikrocyrkulację, oczyszcza naczynia krwionośne z płytek cholesterolowych i zmniejsza kurczliwość naczyń włosowatych. Udowodniono jego działanie zasadowe, dzięki któremu "odkwasza organizm", a dokładniej redukuje zły wpływ substancji kwasotwórczych i reguluje gospodarkę kwasowo-zasadową organizmu. Podnosi ogólną odporność przez zwiększenie aktywności limfocytów T i oczyszcza organizm z toksyn, metali ciężkich i innych szkodliwych składników. Reguluje pracę wątroby i trzustki.
Działanie chitosanu na ludzki organizm jest bardzo szerokie. Zdaniem części badaczy chitozan wykazuje własności przeciwnowotworowe i hamuje nadmiernie pobudzoną glikolizę w komórkach nowotworowych przez zahamowanie produkcji mleczanu i obniżenie poziomu ATP.
Chitosan na odchudzanie
Chitosan nie jest metabolizowany w przewodzie pokarmowym człowieka. Poprawia perystaltykę jelit, chroni i wzmacnia śluzówkę przewodu pokarmowego oraz likwiduje nadkwasotę i wzdęcia. W związku z tym może pełnić funkcję błonnika pokarmowego. W ostatnim czasie chitosan stał się dość popularnym składnikiem tabletek na odchudzanie. Ze względu na możliwość wiązania tłuszczu utrudnia jego wchłanianie. Zdaniem badaczy 1 g chitozanu sprzęga od 3 do 20 g tłuszczu. Chitozan ma duże właściwości pęcznienia, dzięki czemu wypełnia żołądek, zmniejsza uczucie głodu i zapewnia uczucie sytości.
Chitozan w kosmetyce
Chitozan jest powszechnie wykorzystywany w kosmetyce. Przede wszystkim stymuluje produkcję kolagenu. Stosowany zewnętrznie przyspiesza proces gojenia ran i oparzeń słonecznych oraz zapobiega powstawaniu blizn, ponieważ zwiększa napływ komórek fagocytujących do uszkodzonego miejsca. Łagodzi zmiany powstałe po ukąszenia owadów. Nawilża, ujędrnia, regeneruje i wygładza skórę. Tworzy na powierzchni ciała film, który chroni przed utratą wilgoci, wolnymi rodnikami, mikroorganizmami i szkodliwymi czynnikami środowiskowymi. Dodatkowo hamuje proces starzenia się skóry i łagodzi objawy łuszczycy. Chitosan jest składnikiem kremów, maseczek i toników.
Tabletki chitosanu – cena i przyjmowanie
Chitosan w tabletkach można kupić w aptekach i sprzedaży internetowej. Opakowanie 100 tabletek chitosanu kosztuje około 180 zł. Ostatnio w sprzedaży pojawiły się także spraye z chitosanem przeznaczone do regeneracji skóry. Opakowanie 85 ml to koszt rzędu około 40 zł.
Chitosan zazwyczaj przyjmowany jest doustnie. Tabletki należy zażywać około 20 minut przed posiłkiem i popijać szklanką wody. W celu zewnętrznego wykorzystania chitosanu należy z tabletki przygotować żel poprzez jej rozpuszczenie w 1 łyżeczce wody z dodatkiem 2–3 kropli świeżego soku z cytryny.
Przeciwwskazania i wskazania do stosowania chitosanu
Chitosan to bezpieczny produkt, ale nie powinien być przyjmowany przez dzieci w wieku poniżej 12 lat. Najważniejszym przeciwwskazaniem do jego zażywania jest alergia na skorupiaki i przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych.
Wśród wskazań do stosowania chitosanu wymienia się zapobieganie i wspieranie terapii przy obniżonej odporności, chorobach wątroby i trzustki, cukrzycy, nadciśnieniu tętniczym, miażdżycy, otyłości, stanach zapalnych skóry, oparzeniach, zatruciach pokarmowych, zapaleniu i owrzodzeniu żołądka, dwunastnicy lub jelit.
Inne zastosowanie chitosanu
Hydrożele z chitosanu wykorzystywane są w systemach dostarczania leków i jako matryce do hodowli komórek. Chitosan stosowany jest do produkcji otoczek na leki.
Za jego pomocą można oczyszczać ścieki, ponieważ znakomicie wychwytuje metale ciężkie i barwniki. Własności sorpcyjne chitozanu można także wykorzystywać w barwieniu tkanin i papieru.
Bibliografia:
1. Kumirska J., Stepnowski P., Zastosowanie technik chromatograficznych do analizy chityny i chitozanu, „Techniki i Metody”, 2015, 4, s. 24-29.
2. Wyrębska Ł., Szuster L., Stawska H., Synteza i aplikacja nowych pochodnych wybranych polisacharydów. Część I: Przegląd literatury, „Technologia i Jakość Wyrobów”, 2014, 59, s. 3-16.
3. Modrzejewska Z., Formy chitozanowe do zastosowań w inżynierii biomedycznej, „Inżynieria i aparatura chemiczna”, 2011, 50(5), s. 74-75.