Mimo że aspartam został uznany przez ponad 100 organizacji zajmujących się bezpieczeństwem żywności za dozwoloną do użycia substancję, to kwestia jego stosowania jest częstym przedmiotem badań naukowych i dyskusji społecznych. Ze względu na zawartość fenyloalaniny aspartam nie może być spożywany przez chorych na fenyloketonurię. Zdaniem niektórych badaczy przyjmowanie go w nadmiarze może w przyszłości prowadzić do rozwoju wielu schorzeń. Słodzik ten ma tyle samo przeciwników, co zwolenników.

Jaki wpływ mają sztuczne słodziki na nasze zdrowie? Odpowiedź na filmie:

Co to jest aspartam?

Aspartam to chemiczny dodatek do żywności o wzorze sumarycznym C14H18N2O5. Ma postać białego, krystalicznego proszku. Wykazuje słabą rozpuszczalność i jest nieodporny na wysokie temperatury (traci właściwości słodzące w temperaturze 150–200°C). Aspartam jest niestabilny w środowisku kwaśnym i obojętnym alkalicznym. Na rynek został wprowadzony w ostatnim czasie tzw. aspartam mikrokapsułkowany, który okazał się stabilny w pH 3–6 i roztworach wodnych oraz odporny na ogrzewanie.

Jest estrem metylowym dipeptydu zbudowanego z dwóch reszt aminokwasowych – fenyloalaniny i kwasu asparaginowego. W organizmie człowieka ulega rozkładowi do kwasu asparaginowego, fenyloalaniny i metanolu, który w dalszych procesach utlenia się do toksycznego formaldehydu i kwasu mrówkowego. Właśnie te procesy stanowią podstawę wielu kontrowersji krążących wokół aspartamu, który dzięki złej sławie stał się najlepiej przebadanym środkiem słodzącym.

Aspartam został odkryty w 1965 roku przez chemika Jamesa M. Schlattera, który pracował nad stworzeniem leków przeciwwrzodowych. Masowa produkcja i ogólnoświatowa sprzedaż substancji rozpoczęła się w 1981 roku. Badania donoszą, że aspartam jest nawet 160–200 razy słodszy od sacharozy. Jego wartość energetyczna została oszacowana na 4 kcal/g, dlatego często nazywa się go słodzikiem bezkalorycznym. Wskaźnik ADI (ang. Acceptable Daily Intake), który oznacza akceptowane dzienne spożycie, wynosi 0–40 mg/kg masy ciała. W opinii Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (ang. European Food Safety Authority, EFSA) aspartam jest nieszkodliwy w dawkach nieprzekraczających tej wartości.

Jak na nasze zdrowie wpływają sztuczne słodziki? Dowiecie się tego z filmu:

Gdzie występuje aspartam?

Liczba produktów zawierających aspartam jest bardzo duża. Jest to niewątpliwie najpopularniejszy słodzik na świecie. Stosowany jest zwłaszcza w napojach bezalkoholowych, gazowanych i izotonicznych, napojach mlecznych, sokach, mrożonej herbacie, smakowych piwach i wodach. Używa się go w produkcji m.in. gum do żucia, słodzików do kawy i herbaty, dżemów, batonów, ciastek, lukrów, polew, majonezów, lodów, ketchupów, kawy rozpuszczalnej, herbaty w granulkach, niektórych sosów lub marynat, deserów, dropsów i drażetek oraz galaretek. Można go też znaleźć w wielu wędlinach, rybach, serach i rozpuszczalnym kakao. Stosowanie sztucznych środków słodzących okazało się bardzo efektywne w produkcji żywności o zredukowanej wartości energetycznej oznaczonej jako „light”.

Ostatnio pojawił się również w medykamentach. Stanowi składnik odświeżaczy oddechu, środków przeczyszczających, tabletek musujących i do ssania oraz granulatów do przygotowania roztworu doustnego np. na grypę i przeziębienie.

Czego nie warto jeść? Zobaczcie sami:

Czy aspartam jest szkodliwy?

Szkodliwość aspartamu stanowi obecnie często podejmowany temat. Część badaczy donosi, że spożywanie go powoduje ciężkie skutki uboczne. Odpowiada za nie zwłaszcza metanol powstający w wyniku hydrolizy aspartamu, który może stwarzać bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia, ponieważ jest przekształcany w formaldehyd o działaniu rakotwórczym. Stąd też aspartam określany bywa niekiedy jako rakotwórcza słodycz. Jednak analizy nie potwierdziły jednoznacznie mechanizmu karcinogennego u ludzi, chociaż wykazano takie działanie u zwierząt doświadczalnych.

Aspartam powoduje wzrost koncentracji wapnia w mózgu, sercu, płucach, śledzionie, nadnerczach i krwi. Istnieją sugestie, że jego wysokie dawki mogą wywołać zawroty i bóle głowy, zaburzenia neurologiczne (zespół chronicznego zmęczenia i padaczkę), zmiany w mózgu, zaburzenia wzroku, a nawet ślepotę. Zdaniem części specjalistów aspartam stanowi czynnik determinujący rozwój depresji, stwardnienia rozsianego, tocznia i zaburzenia pamięci. Jego nadmierne spożycie powoduje nudności, bezsenność, problemy z oddychaniem, szumy w uszach, wysypki, częstoskurcz serca i bóle stawów. Niektórzy badacze są zdania, że aspartam spożywany przez kobiety w ciąży zwiększa ryzyko powstania wad genetycznych płodu. Jednakże wiele raportów mówiących o niekorzystnych działaniach tej substancji słodzącej nie zostało potwierdzonych. Z pewnością jest on niewskazany w zbyt dużych ilościach, podobnie jak większość produktów na świecie.

Aspartam a cukrzyca

Aspartam a cukrzyca to interesująca zależność. Mimo powszechnej krytyki tej substancji Polskie Towarzystwo Diabetologiczne i Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością potwierdzają bezpieczeństwo jej stosowania. Potencjalnymi nabywcami produktów słodzonych aspartamem są głównie chorzy na cukrzycę i osoby otyłe. Ponadto mają one znaczący udział w diecie osób redukujących liczbę spożywanych kalorii. Dzięki zamianie tradycyjnego cukru na słodzik można zgubić zbędne kilogramy, zachowując jednocześnie smak spożywanych posiłków. Substancje intensywnie słodzące stanowią niebagatelną alternatywę dla cukru.

Zobaczcie, jakie są fakty i mity na temat sztucznych słodzików:

Bibliografia:

1. Świąder K., Waszkiewicz-Robak B., Świderski F., Substancje intensywnie słodzące – korzyści i zagrożenia, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, 2011, 92(3), s. 392-396.

2. Koszowska A., Zubelewicz-Szkodzińska B., Wiedza i opinie studentów dietetyki i farmacji w zakresie substytutów cukru, „Journal of Ecology and Health”, 2012, 16(4), s. 198-204.

3. Zdziennicka D., Jasińska U., Produkty owocowe słodzone aspartamem, „Przemysł Spożywczy”, 1995, 49(3), s. 97.

4. Koszowska A., Dittfeld A., Nowak J. i wsp., Cukier – czy warto go zastąpić substancjami słodzącymi?, „Nowa Medycyna”, 2014, 1, s. 36-41.

5. Zdrojewicz Z., Kocjan O., Idzior A., Substancje intensywnie słodzące – alternatywa dla cukru w czasach otyłości i cukrzycy, „Medycyna Rodzinna”, 2015, 2, s. 89-93.