Ciśnienie tętnicze to bardzo ważny pomiar, który powinien być wykonany rutynowo podczas każdej wizyty u lekarza. Zbyt wysokie ciśnienie może być czynnikiem ryzyka wielu powikłań sercowo-naczyniowych. Normy u dorosłych są stałe bez względu na wiek czy płeć. Istnieją jedynie drobne różnice w przypadku chorych na cukrzycę, a także względem tego, czy pomiar wykonywany jest w domu czy w gabinecie lekarskim. Normy ciśnienia u dzieci są inne niż u dorosłych.
Co to jest ciśnienie tętnicze?
Ciśnienie krwi to jeden z podstawowych i najpowszechniejszych pomiarów wykonywanych w domu bądź w gabinecie lekarskim. Określa siłę, jaką krew przepływająca przez naczynia tętnicze wywiera na ich ściany. Wielkość ta jest zmienna, ponieważ serce podczas skurczu wyrzuca krew na obwód, a tym samym siła jej nacisku na naczynia krwionośne rośnie. W czasie rozkurczu siła ta jest dużo niższa. Stąd podczas pomiaru otrzymuje się dwie wartości – maksymalną, czyli ciśnienie skurczowe, oraz minimalną, czyli ciśnienie rozkurczowe.
Ciśnienie tętnicze w normie warunkuje prawidłowy przepływ krwi przez naczynia i odpowiednie zaopatrzenie poszczególnych narządów w krew. W wielu stanach chorobowych i fizjologicznych ciśnienie może ulec zmianie. Podczas snu czy odpoczynku ciśnienie jest zdecydowanie niższe niż np. po wysiłku fizycznym.
U kogo nadciśnienie pojawia się najczęściej? Odpowiedź znajdziesz w naszym filmie
Jak określić normę ciśnienia tętniczego?
Aby określić, czy ciśnienie tętnicze krwi jest w normie czy nie, konieczne jest wykonanie prawidłowego pomiaru. Aparatów do mierzenia tych wartości jest wiele, choć wszystkie mają podobną zasadę działania. Sam pomiar jest bardzo prosty, jednak aby badanie było wiarygodne, należy przestrzegać następujących zasad:
- Pierwszy pomiar dokonywany jest na obu ramionach, a kolejne pomiary wykonuje się na tej kończynie, na której pomiar był wyższy. Jeśli nie ma różnic w pomiarze, kolejne wykonuje się na kończynie niedominującej, czyli np. na lewej u osoby praworęcznej.
- Pomiaru ciśnienia tętniczego dokonuje się po co najmniej 5-minutowym odpoczynku w spokojnej atmosferze. Pacjent nie powinien być pod wpływem stresu.
- Tuż przed pomiarem nie powinno się palić papierosów ani jeść.
- Nie bez znaczenia jest odpowiedni dobór mankietu. Poduszka powinna obejmować 80–100% obwodu ramienia, a jej długość powinna stanowić połowę jego szerokości. Mankiet umieszcza się 3 cm nad zgięciem łokciowym.
- Pozycja pacjenta powinna być siedząca, a jego łokieć wygodnie podparty.
Do pomiaru ciśnienia tętniczego ze względów bezpieczeństwa nie używa się już aparatów rtęciowych. Zamiast nich stosuje się aparaty sprężynowe z dodatkowym użyciem stetoskopu, a także aparaty elektroniczne.
Normy ciśnienia tętniczego
Prawidłowo zmierzone ciśnienie tętnicze należy porównać z tabelą norm. U dorosłych normy są takie same dla wszystkich. Nie mają na nie wpływu wiek, masa ciała, płeć czy wzrost.
Normy ciśnienia tętniczego krwi przedstawia poniższa tabela:
| Interpretacja pomiaru | Ciśnienie skurczowe | Ciśnienie rozkurczowe |
|---|---|---|
| ciśnienie optymalne | <120 | <80 |
| ciśnienie prawidłowe | 120-129 | 80–84 |
| ciśnienie wysokie prawidłowe | 130-139 | 85–89 |
| nadciśnienie tętnicze I stopnia | 140-159 | 90–99 |
| nadciśnienie tętnicze II stopnia | 160-179 | 100–109 |
| nadciśnienie tętnicze III stopnia | ≥180 | ≥110 |
| izolowane nadciśnienie skurczowe | ≥140 | <90 |
Jeśli ciśnienie skurczowe mieści się w zakresie wskazującym np. na nadciśnienie I stopnia, a ciśnienie rozkurczowe wskazuje jeszcze na prawidłowe ciśnienie, zawsze interpretuje się wynik względem wyższego wskaźnika. W tym przypadku określono by pomiar jako nadciśnienie I stopnia.
U dzieci również dokonuje się pomiaru ciśnienia tętniczego, jednak nie interpretuje się wyniku na podstawie samych wskaźników. Wyniki są zależne od parametrów, takich jak wzrost, płeć czy wiek. Wynik nanosi się na tzw. siatki centylowe (znajdujące się w każdej książeczce zdrowia dziecka). Prawidłowy wynik mieści się w przedziale 10–90 percentyla. Pomiędzy 90. a 95. percentylem należy rozpoznać podwyższone ciśnienie, natomiast na nadciśnienie wskazuje wynik powyżej 95. percentyla.
Normy ciśnienia tętniczego w zależności od warunków pomiaru
Pomiary często się różnią się w zależności od tego, czy zostały wykonane w domu czy w gabinecie lekarskim. Lekarz nigdy nie rozpoznaje nadciśnienia na podstawie pojedynczego pomiaru w gabinecie, chyba że wartości są rzeczywiście wysokie i wymagają niezwłocznej interwencji farmakologicznej. W gabinecie lekarskim u większości pacjentów obserwuje się tzw. efekt białego fartucha. Polega on na wyższych statystycznie pomiarach w gabinecie lekarskim niż w domu. Dlatego też w przypadku rozpoznawania nadciśnienia tętniczego należy uwzględnić, że normy dla pomiarów domowych są niższe o 5 mmHg. Czyli górną granicą ciśnienia skurczowego dla rozpoznania nadciśnienia w warunkach gabinetowych jest 140 mmHg, natomiast w warunkach domowych – 135 mmHg.
Jak działa układ krążenia? Dowiesz się tego z naszego filmu