Choroby odbytu dotyczą miejsca, w którym kończy się przewód pokarmowy i przez który wydalany jest stolec. Prawidłowo funkcjonujący odbyt, połączony około czterocentymetrowym kanałem z odbytnicą, zamykają dwa pasma otaczających go mięśni – zwieraczy: zewnętrzny i wewnętrzny. Pierwszy jest zależny od woli człowieka, wewnętrzny ulega rozluźnieniu tylko pod wpływem autonomicznego układu nerwowego.

Choroby odbytu – jaki lekarz się nimi zajmuje?

Choroby odbytu i związane z nimi dolegliwości bywają bardzo uciążliwe, a mimo to wiele osób zwleka z wizytą u specjalisty. Niektórzy uznają tego typu problemy za zbyt wstydliwe, inni nie wiedzą, jaki lekarz zajmuje się chorobami odbytu i zanim do niego trafią, schorzenie przybiera zaawansowaną postać. Choroby odbytu, odbytnicy oraz jelita grubego, zarówno stany zapalne, jaki i nowotwory, to domena proktologa, i to do niego należy się skierować, gdy pojawią się niepokojące objawy.

Choroby odbytu u dzieci

Choroby odbytu u dzieci są dość powszechnym zjawiskiem. Gdy występuje jego świąd, dziecko jest pobudzone i nie ma apetytu, jest to zwykle symptom owsicy, czyli zakażenia owsikami ludzkimi – najbardziej znanym typem pasożytów, których jaja dostaną się do organizmu. Do zakażenia najczęściej dochodzi przez kontakt z zakażonymi przedmiotami lub osobą, dlatego konieczne jest częste mycie rąk.

Gdy w stolcu dziecka widać niewielką ilość krwi, może to świadczyć o obecności tzw. szczeliny odbytu. Zwykle towarzyszą jej długotrwałe zaparcia. Krwawienie z odbytu, przy równoczesnej biegunce, bywa natomiast objawem infekcji.

Objawy chorób odbytu

Najczęstszym schorzeniem dotyczącym odbytu są hemoroidy, zwane również żylakami odbytu lub guzkami krwawniczymi. Ryzyko rozwoju hemoroidów zwiększa się w ciąży, dolegliwościom sprzyja również siedzący tryb życia, otyłość, kłopoty z układem krążenia, skłonność do zaparć, noszenie bielizny wykonanej ze sztucznych, nieprzepuszczających powietrza, tkanin, a także podrażnienie skóry wywołane zbyt intensywnym wycieraniem odbytu papierem toaletowym.

Hemoroidom towarzyszy niekiedy ostry ból, szczególnie podczas oddawania stolca, a także pojawiające się w nim ślady krwi – efekt obrzęku i pękania żylaków. Podobne objawy mają inne choroby odbytu, np.:

• szczeliny odbytu – niewielkie rozdarcia błony śluzowej, zwykle powstałe na skutek oddawania twardych stolców w czasie zaparć;
  
• ropień odbytu – powstały zazwyczaj na skutek zakażenia bakteryjnego, zwiastuje go silny ból i obrzęk okolic odbytu;
  
• choroba Crohna – zapalne schorzenie układu pokarmowego;
  
• uchyłkowatość esicy – dotyczy niemal połowy populacji po 60. roku życia, u około 20% rozwijająca się w objawową chorobę uchyłkową, niekiedy występuje też ostre zapalenie uchyłków, przebiegające z zaparciami, gorączką, utratą apetytu i bólem w dole brzucha.
  

Dość powszechną przypadłością jest też wypadanie odbytnicy, sześciokrotnie częstsze u kobiet niż mężczyzn, zazwyczaj po 70. roku życia. Do wypadania odbytnicy dochodzi najczęściej podczas defekacji; wypadanie ustępuje niekiedy samoistnie lub też może skłaniać do ręcznego mu zapobiegania. Dolegliwości zazwyczaj towarzyszą zaparcia lub nietrzymanie stolca. Chorzy skarżą się też na obecność guza w okolicy odbytu, krwawienia z odbytnicy i trudności w zachowaniu właściwej higieny.

W leczeniu hemoroidów i wielu innych chorób odbytu stosuje się środki przeciwbólowe i przeciwświądowe w postaci czopków, aerozoli, kremów czy maści. W przypadku utrzymujących się zaparć zalecane są preparaty zmiękczające stolec.

Choroby odbytu u mężczyzn

Choroby odbytu u mężczyzn często wywołują poważniejsze konsekwencje, ponieważ zwykle są rozpoznawane bardzo późno, co wiąże się m.in. z męską niechęcią do badań kontrolnych i wizyt u lekarza.

Częstość występowania raka odbytu wzrosła w ostatnich dziesięcioleciach, co w dużej mierze jest wiązane z liberalizacją zachowań seksualnych i szerzącymi się zakażeniami wirusami HPV (Human papilloma virus), uznawanymi za główny czynnik etiologiczny nowotworów odbytu i narządów moczowo-płciowych. Najbardziej narażeni na zachorowanie są HIV-dodatni homoseksualiści uprawiający bierne stosunki analne. Rozwojowi komórek nowotworowych sprzyjają również przewlekłe schorzenia: przetoki okołoodbytowe, szczeliny odbytu i nawracające okołoodbytowe zmiany ropne.

Najpowszechniejszym objawem raka są krwawienia z odbytu. Chorobę zwiastuje również wyczuwalny lub widoczny guz w tej okolicy. Często występuje też świąd, pieczenie i uczucie dyskomfortu. To sprawia, że choroba jest rozpoznawana zbyt późno, ponieważ bywa mylona z hemoroidami czy innymi łagodnymi schorzeniami odbytu.

W leczeniu raka odbytu zwykle stosuje się chemio- i radioterapię. Niekiedy dopuszcza się także miejscowe wycięcie małych zmian nowotworowych, nieprzekraczających 3–4 cm średnicy.

Bibliografia:

1. http://www.czelej.com.pl/images/choroba%20uchylkowa.pdf,

2. http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2014/08/pnm_2013_572-576.pdf.