Bukwica zwyczajna to dość powszechnie rosnąca w Polsce roślina. W ludowych przekazach figuruje jako forma ochrony przed złymi czarami. Jej prozdrowotne działanie ceniono już w starożytności. Czyściec lekarski wspomaga leczenie kaszlu i zmienionej chorobowo skóry. Działa przeciwbólowo, przeciwreumatycznie, przeciwartretycznie, uspokajająco. Popularnym sposobem zażywania go jest nalewka.

Bukwica lekarska – wiadomości ogólne

Bukwica lekarska (z łac. Stachys officinalis (L.) Trevis.) to gatunek wieloletniej rośliny zaliczany do rodzaju bukwica (z łac. Betonica L.) i rodziny jasnotowate (z łac. Lamiaceae Lindl.). Alternatywnie określana jest jako czyściec lekarski lub bukwica zwyczajna. Roślina ta jest szeroko rozpowszechniona. Występuje w niemal całej Europie, północnej Afryce (w tym Tunezji, Algierii, Maroko) oraz w części Azji, gdzie panuje klimat umiarkowany. Spotkać ją można w świetlistych zaroślach i lasach, na łąkach, murawach, miedzach, wzgórzach, polanach, pastwiskach.

Bukwica lekarska – właściwości i zastosowanie prozdrowotne

Bukwica zwyczajna ma liczne zastosowanie w lecznictwie. Surowiec zielarski stanowi ziele bukwicy (łac. Herba Betonicae). Roślina zawiera m.in. olejek eteryczny, prowitaminę A, witaminę C, gorycze, śluz, sole mineralne, cholinę, betainy (betonicyna, stachydryna, turycyna), irydoidy (harpagozyd), fenolokwasy (cynamonowy, rozmarynowy, kawowy, syryngowy, ferulowy, wanilinowy, p-hydroksybenzosowy, p-kumarowy, chlorogenowy), garbniki, depsydy. Występują w nim także fenyloetanoidy, w tym kampneozyd II, akteozyd, leukosceptozyd B, forsycjozyd B, betoniozydy A-E.

Bukwica usprawnia proces trawienia, hamuje biegunki, wspomaga leczenie nieżytów przewodu pokarmowego, a zwłaszcza łagodzi towarzyszące im bolesne skurcze. Dodatkowo zwalcza napięcie nerwowe, uspokaja i pomaga w zasypianiu. Czyściec wykazuje działanie pielęgnacyjne, dezynfekujące, ściągające, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne na skórę oraz intensyfikuje proces jej gojenia. Pomocna jest przy zwichnięciach i uderzeniach w zwalczaniu krwiaków i obrzęków. Niweluje nadmierną potliwość stóp. Uśmierza ból głowy, bóle reumatyczne oraz stawowo-mięśniowe. Bukwica zwyczajna stosowana jest w padaczce, chorobach układu oddechowego. Skutecznie łagodzi podrażnione gardło i uciążliwy kaszel. Ze względu na działanie wykrztuśne usprawnia ewakuację zalegającej flegmy. Wspomaga funkcjonowanie wątroby. Likwiduje stany zapalne błon śluzowych jamy ustnej.

Gdzie można kupić ziele bukwicy lekarskiej?

Ziele bukwicy lekarskiej znajduje się w ofercie sklepów zielarskich i niektórych aptek. Nabyć je można też dzięki sprzedaży internetowej. Za opakowanie 100 g suszonego i ciętego surowca zapłaci się około 5,50 zł. Do kupienia jest także destylat ziołowy, w którego składzie znajdują się woda destylowana, bukwica zwyczajna, alkohol. Można go rozpuścić przed zażyciem w niewielkiej ilości wody lub spożywać samodzielnie. Opakowanie 50 ml to koszt około 120 zł.

Jak przygotować napar z bukwicy zwyczajnej?

Napar z bukwicy zwyczajnej jest stosunkowo prosty w przygotowaniu. Należy 2 łyżki suszonego ziela zalać 1 szklanką wrzącej wody, po czym odstawić pod przykryciem do zaparzenia na 15 minut. Zalecane dzienne spożycie wynosi 1–3 razy po 1 szklance. Napar wykorzystać też można do płukania gardła czy przemywania skóry.

Bukwica zwyczajna – nalewka

Znanym sposobem użycia bukwicy zwyczajnej jest nalewka (łac. Tinctura Betonicae). Uzyskuje się ją przez połączenie w proporcjach 1:3 surowca zielarskiego i alkoholu 40%. Przykładowo: na 100 g ziela potrzeba 300 ml alkoholu. Miksturę w słoju poddaje się przez 2 tygodnie macerowaniu. Następnie przecedza się i przelewa do butelek. W celach leczniczych zaleca się spożycie 5 ml nalewki 1–2 razy dziennie.

Kiedy warto leczyć się ziołami? Dowiesz się tego z filmu:

Bukwica lekarska – wyciąg octowy

Z bukwicy lekarskiej przygotować można wyciąg octowy wykorzystywany do okładów na potłuczone ciało lub obolałe stawy. Należy 100 g suszonego surowca zielarskiego zalać 300 g octu spożywczego. Miksturę odstawia się na tydzień, po czym przefiltrowuje i rozcieńcza wodą w proporcji 1:1.

Poza lecznicze zastosowanie bukwicy zwyczajnej

Bukwica oprócz właściwości prozdrowotnych pełnić może także funkcje ozdobne. Na szczycie łodygi czyśćca wyrastają gęste kwiatostany, które tworzą jasno purpurowe kwiaty o dzwonkowatym kształcie. Roślina kwitnie od czerwca do września.

Bukwica zwyczajna stosowana jest też w kosmetyce. W sprzedaży znajduje się ekstrakt z czyśćca. Opakowanie 30 ml kosztuje około 27 zł. Preparat wskazany jest do stosowania w celach regeneracyjnych dla każdego typu skóry. Działa antybakteryjnie, ujędrniająco i wygładzająco. Dodatkowo poprawia koloryt. Polecany jest w przypadku trądziku i zanieczyszczeń skórnych. Ekstrakt stosować można na różne sposoby. Po pierwsze bezpośrednio na twarz przed nałożeniem kremu jako serum. Po drugie można go dodać do gotowych lub własnoręcznie przygotowanych kosmetyków, w tym zwłaszcza maseczki, toniku, kremu.

Bibliografia:

1. Kohlmünzer S. Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji, wyd. 5, Warszawa 2013.