Układ wydalniczy składa się z nerek, moczowodów, pęcherza moczowego oraz cewki moczowej. Gdy jedno z nich zawodzi, organizm nie jest w stanie wydalić moczu, ani pozbyć się szkodliwych substancji. Ich nagromadzenie powoduje zatrucie, którego skutkiem może być niewydolność wielonarządowa i śmierć chorego.

Funkcje układu wydalniczego

Podstawową funkcją w układzie wydalniczym człowieka (układzie moczowym) jest oczyszczanie organizmu ze szkodliwych produktów przemiany materii i toksyn. Jest on również odpowiedzialny za proces filtracji i wydalania moczu z organizmu. Produkuje też niektóre hormony. Wytwarzana przez niego renina ma duży wpływ na regulację ciśnienia krwi, a erytropoetyna jest odpowiedzialna za stymulowanie produkcji erytrocytów. To w nim produkowane są prostaglandyny i kalcytriol, który jest aktywną formą witaminy D3. Sprawnie działający układ moczowy zapewnia człowiekowi utrzymanie stałości płynów ustrojowych. Jego budowa anatomiczna jest uwarunkowana płcią.

Jak jest zbudowany układ wydalniczy?

Układ wydalniczy składa się z czterech części. Jego najważniejszym organem są nerki – parzysty narząd położony zaotrzewnowo na wysokości odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Zbudowany z kory i rdzenia złożonego ze struktur stożkowych, kształtem przypomina ziarno fasoli. Wymiar nerki nie powinien przekraczać 11 centymetrów długości i 3–5 centymetrów szerokości. W jej wnętrzu znajdują się nefrony zbudowane z kłębuszków nerkowych odpowiedzialnych za proces filtrowania moczu pierwotnego oraz cewek: bliższej i dalszej, których rolą jest wchłanianie jonów jodu, wapnia, potasu, glukozy oraz aminokwasów.

Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o funkcjach układu moczowego:

Nerki są unaczynione przez tętnicę nerkową, której segmenty rozgałęziają się i przechodzą w sieć naczyń włosowatych. Z pęcherzem moczowym nerki łączą się za pomocą moczowodów, które wyglądem przypominają przewody o długości 28–34 centymetrów i są silnie unerwione. Ich zablokowanie powoduje silny ból, który nazywa się kolką nerkową.

Elementem układu wydalniczego jest również pęcherz moczowy. Kształtem przypomina niewielką cytrynę, która rozciąga się pod wpływem moczu. U jego podstawy znajduje się mięsień zwieracz, który blokuje niekontrolowane popuszczanie, a ciut niżej – mięsień poprzecznie prążkowany nazywany zwieraczem cewki. Dba on, aby proces oddawania moczu był zależny od woli człowieka. Do układu wydalniczego przynależy też cewka moczowa. Jej budowa morfologiczna jest uwarunkowana płcią. Żeńska ma zaledwie 4 centymetry i biegnie po przedniej ścianie pochwy. Jej koniec jest w przedsionku. Męska jest dużo dłuższa. Mierzy około 20 centymetrów, rozpoczyna się ujściem wewnętrznym, a kończy na prąciu.

Jak dbać o układ wydalniczy?

Prawidłowa higiena układu wydalniczego jest kluczowym elementem w zapobieganiu wielu chorób. Podstawą jest regularne opróżnianie pęcherza, nieprzetrzymywanie moczu oraz niedopuszczanie do infekcji. Istotną rolę odgrywają: przestrzeganie zasad higieny osobistej i okresowe badania diagnostyczne. Są one niezbędne, ponieważ niektóre schorzenia układu moczowego nie mają żadnych objawów.

Jak dbać o nerki? Dowiesz się tego z filmu:

Do najczęściej diagnozowanych chorób układu wydalniczego zalicza się:

• zapalenie pęcherza moczowego, które objawia się pieczeniem w momencie oddawania moczu oraz uczuciem ciągłego parcia na pęcherz;

• kamicę nerkową;

• ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, którego cechą charakterystyczną są silne dolegliwości bólowe;

• śródmiąższowe zapalenie nerek;

• niewydolność nerek, której postęp prowadzi do konieczności dializowania lub przeszczepu narządu;

• choroby kłębuszków nerkowych;

• nowotwory układu moczowego.

Diagnostyka tych schorzeń opiera się głównie na badaniach laboratoryjnych i mikrobiologicznych: badaniu ogólnym moczu, posiewie, badaniu poziomu kreatyniny i przesączania kłębuszkowego. Jeśli jest to konieczne, chorego kieruje się na badania obrazowe.

Stany zapalne powstałe na skutek infekcji można leczyć środkami dostępnymi bez recepty np. furaginą lub preparatami na bazie surowców roślinnych. Leczenie zakażeń bakteryjnych wymaga wizyty u lekarza, ponieważ niezbędna jest antybiotykoterapia. Antybiotykami najczęściej stosowanymi są cyprofloksacyna i kotrimoksazol, ale wybór leku i dawkowanie zależy od decyzji specjalisty.

Bibliografia:

1. A. Michajlik, W. Ramotowski, Anatomia i Fizjologia Człowieka, wyd. II., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998, s. 237–251.