Bobrek trójlistkowy to cenna roślina lecznicza, która występuje umiarkowanie na terenie całej półkuli północnej. Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie są liście bogate w garbniki, gorycze, glikozydy, pierwiastki, takie jak jod, żelazo, mangan. Roślina łagodzi dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, leczy anemię, migrenę i wzmacnia ogólną sprawność organizmu. Bobrek stosowany jest w profilaktyce krzywicy i reumatyzmu. Wytwarza się z niego nalewki, wódki gorzkie oraz piwa.

Bobrek trójlistkowy – charakterystyka

Bobrek trójlistkowy (z łac. Menyanthes trifoliata L.) znany jest też jako bobrek trójlistny, koziełek, trojan, bobrowniczek, bobownik, koniczyna błotna lub koniczyna wodna. To gatunek rośliny z rodziny bobrkowatych.

Bobrek trójlistkowy to bylina wodna. Ma grube i ciemnozielone, pełzające kłącza oraz 3-listkowe, odziomkowe, ciemnozielone liście na długich ogonkach. Kwiaty są białe i zebrane w grona. Płatki na całej wewnętrznej powierzchni pokryte są białymi, okazałymi włoskami. Roślina kwitnie w maju i czerwcu. Bylina rozrasta się poziomo i wystaje nad wodę na 15–20 cm.

Liście bobrka trójlistnego

Surowcem lekarskim jest liść bobrka trójlistnego (z łac. Folium menyanthidis), który zawiera m.in.: kwasy fenolowe (protokatechowy, chlorogenowy, kawowy), glikozydy irydoidowe, gorycze, flawonoidy (rutyna, kemferol, hiperozyd), garbniki, kumaryny (skopoletyna, brajlina, skoparon), alkaloidy, mangan, żelazo, jod, molibden, kobalt, miedź, cynk, bor, fitosterole, cholinę, olejek eteryczny. Surowiec zalicza się do surowców tzw. szczerogorzkich (z łac. amarapura), w których wskaźnik goryczy nie jest niższy niż 10 000.

Liść bobrka znajduje się w ofercie aptek, sklepów zielarskich i w sprzedaży internetowej. Za opakowanie 50 g liścia bobrka płaci się około 6 zł. Liście bobrka można też zbierać samodzielnie. Pozyskiwanie surowca dozwolone jest jedynie przez ścinanie narzędziami ręcznymi i po uzyskaniu zgody odpowiednich organów. Zbiór odbywa się na początku kwietnia przed kwitnieniem. Liście zrywa się bez ogonków i suszy w ciemnym, przewiewnym miejscu. Temperatura suszenia nie powinna przekraczać 40ᵒC. Po wysuszeniu liście przechowuje się w suchych i przewiewnych, półszczelnych opakowaniach.

Występowanie bobrka trójlistnego

Bobrka trójlistnego spotkać można w Polsce na terenach nizinnych, i to niezbyt często. Od 2001 r. bobrek podlega częściowej ochronie, lecz nie jest zagrożony wyginięciem. Jest za to bardzo pospolitą rośliną w Azji Północnej, Europie Północnej i Ameryce Północnej. Porasta bagna, obrzeża torfowisk, brzegi zbiorników wodnych, mokre łąki, rowy, kwaśne młaki turzycowe. Spotykany jest również w zaroślach łozowych z wierzbą rokitą.

Właściwości i zastosowanie bobrka trójlistnego w lecznictwie

Na właściwości lecznicze bobrka trójlistkowego zwrócono uwagę dopiero w XVII w. Wówczas używany był przeważnie zewnętrznie na rany i wrzody, w leczeniu szkorbutu, jako środek przeciwgorączkowy i przeciwmalaryczny. Obecnie pozytywne działanie bobrka trójlistkowego najbardziej znane jest wobec układu pokarmowego. Roślina pobudza wydzielanie soków trawiennych, wzmaga apetyt, przeciwdziała wzdęciom i zaparciom, wspomaga usuwanie pasożytów jelitowych, zwiększa absorpcję składników odżywczych. Bobrek polecany jest w sposób szczególny osobom w podeszłym wieku, którym postępujący zanikowy nieżyt żołądka utrudnia prawidłowe trawienie, powodując niedobór witamin i soli mineralnych.

Bobrek trójlistny wykazuje działanie oczyszczające organizm ze szkodliwych produktów przemiany materii. Dodatkowo znany jest z właściwości wzmacniających, tonizujących, uspokajających, ściągających, wiatropędnych, przeczyszczających, moczopędnych, nasennych i przeciwzapalnych. Reguluje pracę układ nerwowego. Bobrek trójlistny wykorzystywany jest także pomocniczo w leczeniu: krzywicy, reumatyzmu, dermatoz (wysypki skórne, zapalenie, świąd, obrzęk), zaburzeń menstruacyjnych, żółtaczki, migren, nerwobólów, stanów zapalnych dróg moczowych. Dodatkowo zalecany jest do zwalczania chorób układu oddechowego ze względu na działanie przeciwastmatyczne, wykrztuśne, przeciwkaszlowe. Napar z bobrka działa przeciwgorączkowo i antyseptycznie. Liść bobrka znalazł zastosowanie jako składnik środków używanych w profilaktyce i leczeniu braku łaknienia, niestrawności, anemii.

Kiedy warto leczyć się ziołami? Dowiesz się tego z filmu:

Jak spożywać bobrka trójlistnego?

Z bobrka trójlistnego przygotowuje się napar. Należy 1 łyżeczkę, czyli około 2 g, liści zalać szklanką wrzącej wody, gotować na małym ogniu przez 5 minut, odstawić pod przykryciem na 10 minut i przecedzić. Napar zaleca się stosować na 30–60 minut przed posiłkiem 2–3 razy dziennie. Jednorazowa porcja wynosić powinna 3⁄4 szklanki naparu. Zawsze powinno się przygotowywać świeży napar.

Bobrek trójlistny może być też spożywany w postaci tzw. tynktury żołądkowej, czyli nalewki alkoholowej o właściwościach leczniczych. Należy stosować bezpośrednio po spożyciu ciężkostrawnych pokarmów 10 kropli tynktury na łyżeczce od herbaty z cukrem lub z wodą.

Przeciwwskazania i skutki uboczne stosowania bobrka trójlistnego

Bobrka trójlistnego nie zaleca się podawać dzieciom oraz dorosłym w przypadku silnych dolegliwości bólowych brzucha, biegunki, choroby wrzodowej żołądka i/lub dwunastnicy. Brak jest danych na temat bezpieczeństwa stosowania bobrka przez kobiety w ciąży i karmiące piersią, więc im się go nie zaleca. Zbyt duże ilości bobrka mogą spowodować biegunkę, wymioty czy mdłości.

Bibliografia:

1. Bacler-Żbikowska B., Zasoby gatunkowe cennych roślin leczniczych powiatu włoszczowskiego. Część 3 – bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata L., „Annales Academiae Medicae Silesiensis”, 2012, 66(6), s. 7-12.

2. Drobnik J., Drobnik E., Uwagi o nazewnictwie i dawnym zastosowaniu bobrka trójlistkowego (Menyanthes trifoliata L.), „Farmacja Polska”, 2007, 63, s. 75–78.

3. Senderski M.E., Zioła. Praktyczny poradnik o ziołach i ziołolecznictwie, Warszawa, E.K. Liber, 2009.

4. Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z., Rośliny chronione, Warszawa, Multico Oficyna Wydawnicza, 2006.