Blastocystoza to jedna z chorób zakaźnych układu pokarmowego. Część badaczy wiąże ją z zespołem jelita drażliwego lub nieswoistą chorobą zapalną jelit. Działanie pierwotniaków z rodzaju Blastocystis jako czynnika chorobotwórczego nadal w pewnym stopniu stanowi w medycynie zagadkę.

Blastocystoza – co to jest?

Blastocystoza, określana inaczej mianem choroby brudnych rąk, wywoływana jest przez pierwotniaki z rodziny Blastocystis. Żyją one w układzie pokarmowym człowieka oraz wielu zwierząt, zarówno domowych, jak i dzikich. Kolokwialne określenie choroby wiąże się z możliwością zarażenia drogą fekalno-oralną. Drugą przyczyną jej rozwoju jest zjedzenie pokarmu lub wypicie wody zakażonej pierwotniakami. Po przeniknięciu do przewodu pokarmowego blastocysty wnikają do jelita grubego, gdzie aktywnie się namnażają. To z kolei prowadzi do uwolnienia przez nie toksyn, które przenikają do krwi i w ten sposób zatruwają organizm. Blastocystoza może rozwinąć się w wyniku nieprawidłowego działania układu odpornościowego, w efekcie czego dochodzi do niekontrolowanego rozmnażania mikroorganizmów. Choroba z reguły ma łagodny, biegunkowy przebieg.

Pierwotniaki wywołujące blastocystozę występują na całym świecie, natomiast do zakażenia nimi dochodzi przede wszystkim w krajach rozwijających się, o niskim poziomie higieny i braku wystarczających reguł sanitarnych. Szacuje się, że w biedniejszych regionach zarażonych może być około 75–80% populacji, dlatego blastocystozę wiąże się często z migracją ludności.

Blastocystoza – objawy

Objawem blastocystozy jest przede wszystkim wodnista i przedłużająca się biegunka. Mogą jednak towarzyszyć jej również:

• kurczowe bóle brzucha,

• nudności,

• wymioty,

• wzdęcia,

• brak apetytu,

• utrata masy ciała,

• ogólne zmęczenie,

• wysypka,

• swędzenie skóry,

• gorączka,

• dreszcze.

Samo zakażenie pierwotniakami przebiega często bezobjawowo. Dolegliwości pojawiają się dopiero w momencie, gdy zakażenie prowadzi do rozwoju choroby. Blastocystoza może wiązać się z czasowym lub trwałym nosicielstwem pierwotniaka. Niekiedy mikroorganizmy są częścią mikroflory jelitowej i pacjent nawet nie zdaje sobie sprawy z ich obecności, jednak w określonych warunkach, kiedy dojdzie do ich aktywnego namnożenia, mogą pojawić się charakterystyczne objawy infekcji jelitowej.

Blastocystoza – leczenie

Blastocystozę łatwo pomylić z zatruciem pokarmowym. Jeśli jednak biegunka ma charakter wodnisty, przedłużający się lub nawraca bez określonej przyczyny, należy zgłosić się do lekarza. Aby potwierdzić rozwój blastocystozy, należy wykonać mikroskopowe, parazytologiczne (w kierunku pasożytów) badanie kału. U osób zakażonych wykrywa ono trofozoity lub cysty pierwotniaków. Najczęściej bada się 3 próbki kału. Wynik pozytywny w kierunku blastocystozy nie eliminuje innych możliwych przyczyn (także niezakaźnych) biegunki. Nie do końca bowiem ustalono do tej pory rolę tych konkretnych pasożytów jako czynników chorobotwórczych. Często więc sięga się po diagnostykę endoskopową (gastroskopię i kolonoskopię), a także wykonuje się dodatkowe badania krwi.

Leczenie blastocystozy polega na przyjmowaniu określonych antybiotyków lub leków przeciwpasożytniczych. Terapia farmakologiczna trwa od 7 do 10 dni, po 2–3 dniach stosowania leków objawy zdecydowanie tracą na sile, aż w końcu zupełnie ustępują. Blastocystoza to choroba o dość łagodnym przebiegu. Rokowania w zakresie całkowitego wyleczenia są bardzo wysokie, natomiast jeśli mimo wdrożonego leczenia objawy się utrzymują, konieczne jest przeprowadzenie badań endoskopowych.

Blastocystozy można uniknąć!

Blastocystoza to choroba, której można uniknąć dzięki przestrzeganiu podstawowych reguł higieniczno-sanitarnych. Przede wszystkim chodzi o zachowanie wysokiej higieny osobistej, w tym higieny rąk. Za każdym razem po skorzystaniu z toalety należy umyć dłonie ciepłą wodą z mydłem lub – jeśli nie ma takiej możliwości – skorzystać ze środka antybakteryjnego (obecnie sprzedaje się je w małych, poręcznych opakowaniach). To samo dotyczy kontaktu ze zwierzętami, zmiany pieluch, przygotowywania i spożywania posiłków.

Podczas podróży do krajów o niskich standardach sanitarno-higienicznych należy zachować szczególną ostrożność:

• unikać pokarmów od ulicznych sprzedawców,

• jeść jedynie w sprawdzonych miejscach,

• unikać niepasteryzowanego mleka, surowego mięsa, ryb, owoców morza,

• wystrzegać się nieprzegotowanej wody oraz napojów z dodatkiem lodu,

• unikać kąpieli w zbiornikach, które mogą być zanieczyszczone.

Jak zbudowany jest układ pokarmowy?

Bibliografia:

1. J. Pawłowska, K. Pawłowska-Iwanicka, I. Stelmach, Blastocytoza u 5-letniego chłopca – opis przypadku, „Pediatria. Medycyna Rodzinna” 3/2018.

2. A. Duda, D. Kosik-Bogacka, N. Łanocha, S. Szymański, Blastocystis hominis – komensal czy patogen?, „Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie” 1/2014.