Bigeminia komorowa jest stanem, który świadczy o zmianach w tkance mięśniowej jednej z komór serca. Elementem wytwarzającym nieprawidłowe impulsy może być blizna pozawałowa, obszar niedotlenienia lub zwyrodnienia mięśnia sercowego.

Zobacz też:

• Budowa i działanie serca człowieka a krążenie krwi
• Co to jest ablacja i jak pomaga leczyć migotanie przedsionków?
• EKG (elektrokardiogram) – zastosowanie badania, przebieg i norma

Na czym polega bigeminia komorowa?

Bigeminia komorowa serca polega na spontanicznym, powtarzalnym wyzwalaniu się w obrębie komór impulsów elektrycznych, które powodują depolaryzację tkanek mięśniowych i doprowadzają do skurczu komór. Słowo bigeminia oznacza, że skurcze pojawiają się parami.

Pierwszy skurcz jest prawidłowy – bodziec pochodzi z węzła zatokowego, powoduje w początkowej fazie skurcz przedsionków, a w kolejnej komór. Dzięki temu krew jest prawidłowo przepompowywana do aorty i do tętnic płucnych. Sygnał elektryczny pobudzający odpowiednie frakcje mięśni rozchodzi się tzw. układem bodźcoprzewodzącym. Są to pęczki i węzły zbudowane z włókien mięśniowych o specyficznej budowie.

Drugi skurcz w przypadku bigeminii dotyczy wyłącznie komór. Impuls początkowy jest generowany w uszkodzonym obszarze serca. Obkurczanie się komory często jest chaotyczne i jego fala nie rozprzestrzenia się zgodnie z normalnym schematem, co powoduje, że trwa ono dłużej niż w prawidłowym cyklu pracy.

Skurcze w bigeminii komorowej układają się w pary. Po każdej z nich następuje chwila przerwy niezbędna do regeneracji (repolaryzacji) komórek mięśniowych. Zaburzeniem rytmu serca o bardzo podobnym charakterze jest trigeminia komorowa, gdzie po prawidłowym zatokowym skurczu pojawiają się dwa patologiczne, zainicjowane w obrębie komór.

Objawy bigeminii komorowej

Chory z bigeminią komorową skarży się najczęściej na kołatanie, trzepotanie serca, osłabienie, zawroty głowy, niekiedy lekką duszność. Może być niespokojny, pobudzony, rzadziej apatyczny. Przy próbie podjęcia wysiłku szybko się męczy. W badaniu tętna wyczuwa się podwyższoną częstość pracy serca, przerwę po każdej parze uderzeń, a intensywność przepływu krwi pod palcami przy drugim, komorowym uderzeniu często bywa mniejsza. Wynika to z faktu, że skurcz dodatkowy jest mniej efektywny – ilość wyrzucanej przy nim do aorty krwi jest mniejsza niż normalnie.

Osłuchowo stwierdza się zwykle przyspieszony rytm serca tworzący pary. Tony drugich skurczów mogą być słabsze, lekko wydłużone. Badanie elektrokardiograficzne (EKG) ma bardzo charakterystyczny obraz. Na zapisie widoczne są grupy składające się, w uproszczeniu, z następujących elementów:

• załamek P będący efektem prawidłowego skurczu przedsionków,
• zespół QRS odpowiadający normalnemu skurczowi komór,
• załamek T wynikający z repolaryzacji komór,
• następujący bezpośrednio po nim nowy, zdeformowany, szerszy zespół QRS i również odbiegający od normalnego kształtu i czasu trwania załamek T.

Po tym zestawie następuje krótka przerwa i cały pakiet zjawisk powtarza się.

Zapis EKG w bigeminii komorowej pozwala na jednoznaczne rozpoznanie tego typu zaburzenia rytmu. Trudności diagnostyczne pojawiają się, gdy podstawowy rytm serca jest bardzo szybki i pojawiają się problemy z interpretacją zapisu. Jeśli fala tętna wyzwalana przez skurcz dodatkowy jest niższa, może powodować problemy w odczycie pulsu i ciśnienia tętniczego za pomocą urządzeń automatycznych.

Leczenie bigeminii komorowej serca

Terapia bigeminii komorowej jest zwykle zachowawcza. Należy przede wszystkim leczyć niedokrwienie mięśnia sercowego, gdyż to ono najczęściej jest powodem pojawienia się napadowych zaburzeń rytmu. Podaje się preparaty zwiększające krążenie wieńcowe, a w razie potrzeby tlen lub leki poprawiające oddychanie. Kontroluje się poziomy elektrolitów i nawadnia odpowiednio pacjenta. Niekiedy to podstawowe postępowanie pozwala na przerwanie napadu bigeminii komorowej.

Skutecznym, choć działającym objawowo sposobem jest podawanie wybranych leków antyarytmicznych. Stabilizują one błony komórkowe i zmniejszają ich podatność na przypadkową depolaryzację, która może wywołać skurcze dodatkowe. Niektóre z tych preparatów stosuje się doraźnie, w czasie napadu zaburzeń rytmu, a inne – przewlekle, by zapobiec nawrotowi bigeminii.

Jeśli zaburzenia rytmu nawracają często, a miejsce, które wyzwala skurcze dodatkowe, udaje się dobrze zidentyfikować, możliwe jest zastosowanie tzw. ablacji – uszkodzenia ośrodka generującego bigeminię przy pomocy ciepła lub poprzez przymrożenie. Sondę pozwalającą na wykonanie zabiegu wprowadza się do komory serca pod kontrolą rentgenowską przez tętnicę lub żyłę obwodową. Procedura ta pozwala często na wygaszenie nieprawidłowych pobudzeń powstających w miejscu poddanym ablacji i uzyskanie długotrwałej poprawy stanu chorego. Jednak ze względu na możliwość powikłań i pojawiającą się niekiedy konieczność powtarzania zabiegu, kwalifikacja do tej operacji dokonywana jest przez specjalistów z dużą ostrożnością.

Zobacz film: Budowa i funkcje układu krążenia

Bibliografia:

1. E. Szczeklik, Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych, Warszawa 1979.

2. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2018, Liszki 2018.