Atrofia jąder objawia się przede wszystkim zmniejszeniem rozmiarów jąder w mosznie. Może powodować także zaburzenia funkcji seksualnych, prowadząc nawet do niepłodności. Leczenie zaniku jąder polega głównie na stosowaniu terapii hormonalnej.

Zobacz także:

• Atrofia – co to jest?
• Żylaki jąder – dlaczego powstają, typowe objawy i metody leczenia
• Jakie właściwości ma testosteron? Badanie poziomu testosteronu

Co to jest atrofia jąder?

Atrofią, inaczej zanikiem, nazywamy sytuację, w której dochodzi do stopniowego zmniejszenia się objętości komórki bądź narządu. Stan ten bywa zjawiskiem fizjologicznym lub patologicznym. Praktycznie każdy narząd może ulec zanikowi, dotyczy to także jąder.

Jądra są parzystym narządem, należącym do męskiego układu płciowego. Odpowiadają m.in. za produkcję plemników oraz są miejscem wytwarzania męskich hormonów płciowych, przede wszystkim testosteronu. Testosteron wpływa na wiele procesów w organizmie, takich jak spermatogeneza (wytwarzanie plemników) czy kształtowanie się pierwotnych cech płciowych w życiu płodowym, a także wtórnych podczas dojrzewania płciowego.

Atrofia, czyli zanik jąder, które pierwotnie miały prawidłowe rozmiary, nie jest zjawiskiem częstym. Prowadzi jednak do bardzo poważnych konsekwencji, takich jak utrata funkcji rozrodczej (niepłodność), z powodu zmniejszenia produkcji testosteronu oraz plemników. Choroba inaczej nazywana jest hipogonadyzmem męskim lub niedoczynnością jąder.

Jakie są przyczyny zaniku jąder?

Do przyczyn atrofii jąder zaliczyć można m.in.:

• zaburzenia hormonalne (obniżony poziom testosteronu, podwyższony poziom estrogenów oraz prolaktyny): stosowanie terapii testosteronem, przewlekłe zażywanie sterydów anaboliczno-androgennych, przyjmowanie estrogenów oraz leków neuroleptycznych;
• zaburzenia osi podwzgórze – przysadka, odpowiedzialnej za produkcję gonadotropin stymulujących jądra do produkcji testosteronu, m.in. guzy mózgu, zaburzenia naczyń mózgowych, procesy zapalne;
• uogólnione choroby naczyń tętniczych, w tym tętnic jądrowych, doprowadzających krew do jąder, np. miażdżycę;
• fizjologiczne starzenie się organizmu, powodujące obniżenie poziomu męskich hormonów płciowych, jest to tzw. andropauza, występująca u mężczyzn po 65. roku życia;
• przebyte choroby zakaźne (przede wszystkim świnka, odra, rzeżączka, kiła);
• obniżenie poziomu testosteronu oraz podwyższenie stężenia estrogenów z powodu otyłości;
• przewlekły alkoholizm prowadzący do marskości wątroby, która wpływa niekorzystnie na produkcję testosteronu;
• stany po poważnych urazach moszny;
• żylaki powrózka nasiennego powodujące zaburzenie odpływu krwi żylnej z okolic jądra;
• guzy najądrza, przepukliny pachwinowe skośne (schodzące do moszny, tzw. przepukliny mosznowe), wodniaki jądra, które powodują mechaniczny ucisk i niedokrwienie gonad;
• skręt szypuły jądra (powrózka nasiennego), który zaburza dopływ krwi tętniczej do jąder;
• nowotwory jądra, stany po radioterapii jąder z powodów onkologicznych.

Jakie objawy daje atrofia jąder?

Zanik jąder objawia się przede wszystkim zmniejszeniem objętości jąder. Skóra na mosznie staje się zwiotczała i obwisła.

Upośledzona produkcja testosteronu w atroficznych jądrach prowadzi do obniżenia libido (popędu seksualnego), zaburzeń erekcji, w skrajnych przypadkach – do niepłodności. Może stać się także powodem obniżenia nastroju i poczucia wartości mężczyzny lub nawet przyczynić się do rozwoju stanów depresyjnych.

Przy zaburzeniach gospodarki hormonalnej zanikowi jąder towarzyszyć mogą objawy obniżonego poziomu testosteronu, takie jak: zmiana budowy ciała (odkładanie się tkanki tłuszczowej w okolicach bioder, zanik tkanki mięśniowej), podwyższenie tonu głosu, zanik zarostu, powiększenie gruczołów sutkowych (ginekomastia).

Na czym polega diagnostyka i leczenie atrofii jąder?

Diagnostyka atrofii jąder rozpoczyna się badaniem palpacyjnym jąder przez lekarza (konieczne jest określenie ich rozmiaru, konsystencji, innych nieprawidłowości). Następnie wykonywane są badania poziomu hormonów we krwi (testosteronu całkowitego i wolnego, hormonów gonadotropowych przysadki – lutropiny (LH) i folitropiny (FSH), prolaktyny, estrogenu, progesteronu). Przeprowadzane jest także badanie ultrasonograficzne (USG) moszny, uwidaczniające m.in. zaburzenia przepływu krwi.

Leczenie atrofii jąder zależy głównie od jej przyczyny. Najczęściej stosowana jest terapia hormonalna, uzupełniająca obniżone poziomy związków – zalecane są przede wszystkim preparaty z testosteronem. Należy także bezwzględnie zaprzestać stosowania sterydów anabolicznych. Przy zaburzeniach miażdżycowych polecane są statyny, leki przeciwpłytkowe oraz zdrowa dieta.

Żylaki powrózka nasiennego, przepukliny mosznowe, skręt jąder, zmiany o charakterze nowotworowym powinny być leczone operacyjnie.

Zobacz film: Jak samodzielnie badać jądra?

Bibliografia:

1. The Etiology and Pathophysiology of Testicular Dysfunction in Man. https://www.fertstert.org/article/S0015-0282(16)43269-3/pdf.