Astenia to termin medyczny pochodzący z języka greckiego. Odnosi się do choroby, której objawy dotyczą sfery fizycznej, intelektualnej i emocjonalnej. Pojęcia astenia używa się też do określenia pewnego typu budowy ciała.
Na czym polega astenia?
Astenia jest przewlekłym stanem organizmu, w którym dochodzi do ogólnego spadku aktywności, a subiektywne objawy wiążą się najczęściej z odczuwaniem przewlekłego zmęczenia, apatii, braku motywacji do działania. Zmiany te dotyczą nie tylko sfery intelektualnej i fizycznej. Obejmują również emocjonalność, odbierając zdolność do przeżywania uczuć oraz ograniczając zaangażowanie w relacje międzyludzkie.
Przyczyny astenii
Astenia jest zjawiskiem, którego przyczyn upatruje się w wielu zjawiskach. Stan ogólnej demobilizacji i spadku wydolności fizycznej może wiązać się z przewlekłym schorzeniem, które zmienia metabolizm, powoduje przyrost ilości substancji szkodliwych w organizmie albo nadmierne wykorzystywanie jego zasobów energetycznych. Do takich schorzeń zalicza się np.
- choroby metaboliczne, m.in. cukrzycę i ich powikłania (np. ketoza w przebiegu hiperglikemii),
- zespoły wynikające z niewydolności nerek (mocznica),
- stany niedoborowe substancji odżywczych czy mikroelementów, awitaminozy (spowodowane zespołami złego wchłaniania, anoreksją, wyniszczeniem w przebiegu choroby nowotworowej),
- niedoczynność tarczycy i inne zaburzenia hormonalne,
- choroby układu sercowo-naczyniowego lub oddechowego (niewydolność krążenia, przewlekłą duszność).
Wielką grupę przyczyn astenii stanowią czynniki, które związane są ze środowiskiem życia. Zalicza się do nich przewlekłą ekspozycję na gorąco, hałas, zanieczyszczenie, wysoki poziom stresu w pracy, problemy rodzinne, śmierć bliskiej osoby. Rozłożona w czasie reakcja organizmu powoduje wyczerpanie zdolności do mobilizacji i objawia się astenią.
Astenię wywoływać może współczesne tempo życia. Pacjenci zmagają się z koniecznością ściśle kontrolowanej pracy z zawyżonymi normami wydajności. Wielkim obciążeniem staje się dla nich wielowątkowa, niepozwalająca na skupienie się na konkretnym zagadnieniu praca w korporacyjnym środowisku biurowym (telekonferencje, maile, komunikatory, telefony, media społecznościowe). Pośpiech, zbyt duża ilość nadgodzin czy długie dojazdy do miejsca pracy sprawiają, że po okresie pełnej mobilizacji i zwiększonej wydolności następuje faza wyczerpania i wypalenia.
Objawy astenii
Podstawowym objawem astenii jest przewlekłe zmęczenie. Chory budzi się zmęczony, a jego motywacja do podjęcia codziennych czynności jest bardzo niska. Ograniczona wydolność fizyczna nie pozwala mu na wydajne realizowanie koniecznych zadań (zarówno w środowisku domowym, jak i w pracy). Jego zdolności intelektualne (umiejętność kojarzenia faktów, przetwarzania informacji, odnajdywania rozwiązań) znacząco się zmniejszają. Spada również odporność na stres – chory często reaguje na niego nadmiernie, staje się nerwowy, popada w histerię lub w otępienie. Unika konfrontacji, mierzenia się z problemami i rozwiązywania sytuacji, które traktuje jako potencjalnie konfliktowe.
Przewlekłe zmęczenie i zła kondycja psychiczna mogą powodować wtórne objawy somatyczne, podobne do nerwicowych: bezsenność, nudności, wymioty, kołatania serca, zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Wtórnym objawem może być znaczna utrata masy ciała. Zdolność do przeżywania emocji (zarówno radości, jak i smutku) znacząco się zmniejsza. Chory może być apatyczny, obojętny albo mieć spowolnione reakcje. W niektórych przypadkach rozwija się pełnoobjawowa depresja.
Zobacz film i sprawdź, które ćwiczenia pomogą nam pokonać stres:
Asteniczna budowa ciała
Pojęciem, które wiąże się z astenią jedynie pod względem nomenklatury i nie ma związku z tym zespołem chorobowym, jest asteniczna budowa ciała. Dla tego typu somatycznego typowe są:
- wątła, szczupła budowa ciała,
- pochylona sylwetka z opuszczonymi ramionami, zapadnięta klatka piersiowa,
- mała masa mięśniowa.
Osoby takie uważane są za podatne na choroby, słabsze psychicznie i fizycznie. Tego typu budowa ciała nie oznacza jednak, że obdarzony nią człowiek choruje na astenię.
Leczenie astenii
Leczenie astenii nie jest procesem łatwym, ponieważ obejmuje sferę emocjonalną – trudno wytworzyć u chorego motywację do pracy nad swoim zdrowiem. Podstawowe znaczenie ma wykrycie pierwotnej przyczyny astenii, podjęcie leczenia choroby zasadniczej lub eliminacja czynników stresogennych. By wyzwolić w chorym chęć do zmiany i uwolnić go od negatywnego myślenia, często stosuje się (przynajmniej we wczesnej fazie) preparaty farmakologiczne np. poprawiające nastrój. Niezbędna jest zwykle psychoterapia, która pozwala zrozumieć naturę problemu (np. pracoholizm), uzmysłowić wartość poszczególnych życiowych priorytetów czy postawić nowe cele. Proces leczenia jest zwykle długotrwały i przynosi efekty dzięki regularnej pracy chorego z wielospecjalistycznym zespołem terapeutycznym.