Angina paciorkowcowa to ostre zapalenie gardła i migdałków wywołane przez paciorkowce beta-hemolizujące grupy A (Streptococcus pyogenes). Angina paciorkowcowa stanowi zaledwie 10% wszystkich ostrych zakażeń gardła i migdałków, ponieważ większość wywołana jest przez wirusy. Źródłem zakażenia anginy paciorkowcowej jest inny chory człowiek, rzadko bezobjawowy nosiciel. Do zarażenia dochodzi drogą kropelkową lub poprzez bezpośredni kontakt, szczególnie z wydzieliną górnych dróg oddechowych. Największa zapadalność przypada na późną jesień i wczesną wiosnę.
Angina paciorkowcowa – charakterystyka
Angina paciorkowcowa jest wywołana przez paciorkowca beta-hemolizującego grupy A. Okres wylęgania trwa od 12 godzin do 4 dni. Zarazić się można poprzez bezpośredni kontakt oraz drogą kropelkową. W przypadku rozpoznania anginy paciorkowcowej konieczna jest izolacja chorego przez 24 godziny od rozpoczęcia skutecznej antybiotykoterapii. W przeciwnym razie, jeśli nie zastosuje się odpowiedniego leczenia, okres zakaźności trwa jeszcze tydzień od momentu ustania objawów. Istotnym czynnikiem ryzyka anginy paciorkowcowej jest obniżenie odporności, ponieważ przy dobrze działającym układzie odpornościowym może dojść do bezobjawowego zakażenia. Angina paciorkowcowa charakteryzuje się silnym, nagłym bólem gardła, szczególnie nasilającym się przy przełykaniu. Inne objawy to:
- ból głowy,
- nudności, wymioty, ból brzucha (szczególnie u dzieci),
- przekrwienie i obrzęk błony śluzowej gardła i migdałków.
Charakterystyczna jest obecność malinowego języka i nalotu na migdałkach.
Rozpoznanie anginy paciorkowcowej
Wykonuje się szybkie testy na obecność antygenu paciorkowca na podstawie wymazu z gardła. Mają one umiarkowaną czułość i dużą swoistość. Dodatni wynik testu potwierdza zakażenie, a ujemny wyklucza, choć w przypadku dzieci konieczne jest dodatkowe wykonanie posiewu, by wynik ujemny został potwierdzony. U dorosłych nie trzeba potwierdzać wyniku posiewem. Natomiast jest on wykonywany, jeśli np. dostęp do szybkiego testu jest ograniczony bądź etiologia bakteryjna nie jest jasna. Pobiera się wtedy wymaz z powierzchni obu migdałków oraz tylnej ściany gardła. Podczas pobierania wymazu nie można dotknąć patyczkiem języka czy błony śluzowej policzka, ze względu na hamujący wpływ śliny na paciorkowca i zaburzenie wiarygodności posiewu. Jeśli wynik testu i posiewu wskazują na zakażenie paciorkowcem anginy, konieczne jest wdrożenie leczenia celowanego anginy.
Leczenie anginy paciorkowcowej
Konieczny czas leczenia anginy paciorkowcowej to 10 dni. Stosuje się antybiotyki, przede wszystkim penicyliny. Dotychczas nie wykazano istotnej oporności paciorkowców na penicyliny. Podaje się penicylinę fenoksymetylową w dawce 500 mg co 12 godzin (1 mln IU) lub cefalosporynę pierwszej generacji, np. cefaleksynę (750 mg co 12 godzin) czy cefadroksyl (1 g co 24 godziny) przez 20 dni. Jeśli istnieje podejrzenie, że chory odstąpi od antybiotykoterapii, można podać mu domięśniowo 1,2 mln jednostek penicyliny benzatynowej.
Zdarzają się chorzy, którzy wykazują dużą nadwrażliwość na penicyliny. Wtedy podaje się antybiotyki z grupy makrolidów, jak erytromycyna, klarytromycyna, azytromycyna. Nie wolno ich jednak stosować w nieuzasadnionych przypadkach.
Ponadto zaleca się leczenie objawowe anginy paciorkowcowej, mające na celu zwalczyć gorączkę i ból gardła. Można w tym celu zastosować standardowe leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, jak ibuprofen. Istnieje na rynku wiele pastylek do ssania zawierających substancje łagodzące ból gardła. Konieczne są odpoczynek i spożywanie dużej ilości płynów.
Powikłania przy niewłaściwym leczeniu anginy paciorkowcowej
Zbyt krótkie lub niewłaściwe leczenie anginy paciorkowcowej może powodować powikłania ropne, jak ropień okołogardłowy, ropne zapalenie zatok przynosowych, ucha środkowego czy węzłów chłonnych. Późnymi powikłaniami są gorączka reumatyczna czy kłębuszkowe zapalenie nerek. Niekiedy występują, szczególnie u chorych z obniżoną odpornością, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, a nawet sepsa.