Nazwa medycyny ajurwedyjskiej wywodzi się z sanskrytu i jest złożeniem dwóch słów: ajus ‘życie’ i veda ‘wiedza, mądrość’. Ajurweda to zatem ‘wiedza o życiu’ czy też ‘życiowa mądrość’. By w pełni oddać sens tego pojęcia, należy rozwinąć znaczenie ajus, które w ujęciu ajurwedy obejmuje nierozerwalny związek ciała, duszy i umysłu. Tradycyjna medycyna hinduska zajmuje się zarówno zdrowiem fizycznym, jak i psychiczną kondycją człowieka. Jest to podejście nie tylko wszechstronne, ale i holistyczne. Ajurweda traktuje sfery ciała, ducha i umysłu jako całość, a proponowany przez nią system leczenia oparty jest na teorii zachowania równowagi tych sfer. Obok metod zwalczania chorób zawiera ściśle z nimi powiązane wskazówki dotyczące właściwego odżywiania, aktywności fizycznej, umysłowej czy postępowania w relacjach międzyludzkich.

Medycyna ajurwedyjska

Medycyna ajurwedyjska opiera się na naturalnych sposobach leczenia. Wykorzystuje ziołolecznictwo, zabiegi oczyszczające, odpowiednio skomponowaną dietę, ćwiczenia fizyczne, praktykę jogi, pracę z emocjami. Nastawiona jest głównie na profilaktykę i największą skuteczność osiąga w przypadku chorób w początkowych fazach rozwoju, które wykrywa dzięki dobrze rozwiniętej diagnostyce. W przypadku zaawansowanych schorzeń łagodzi skutki uboczne i skraca czas rekonwalescencji.

Ajurweda naucza, że człowiek stanowi jedność z kosmosem, a ludzki organizm jest odzwierciedleniem panującego w nim porządku. Wszechświat składa się z pięciu elementów: ziemi, eteru, powietrza, ognia i wody, które pozostają w dynamicznej równowadze. Psychofizyczna konstrukcja człowieka odzwierciedla ten kosmiczny ład, a choroby są wynikiem jego zakłócenia. Dlatego leczenie ajurwedyjskie nie koncentruje się na chorym narządzie, lecz na przywróceniu równowagi w organizmie. Na wszystkich poziomach egzystencji jednostki (nie tylko w sferze fizycznej) poszukuje przyczyny zaburzenia i stara się ją zlikwidować, by powrócił naturalny przepływ energii.

Zioła ajurwedyjskie

Szczególne miejsce pośród ajurwedyjskich środków leczniczych zajmują zioła. Działają one na organizm oczyszczająco, wzmacniająco i stymulująco, przeciwdziałając chorobom i łagodząc objawy wielu przewlekłych schorzeń. Ajurwedyjskie zioła nie mają odpowiedników w medycynie zachodniej. Są to zwykle złożone preparaty, które stanowią mieszankę wielu ziół lub zawierają wyciągi z roślin. Współczesne badania dowodzą, że znajdują się w nich aktywne związki, które mają liczne właściwości, m.in. przeciwzapalne, antyoksydacyjne, immunostymulujące, przeciwdepresyjne, a nawet przeciwnowotworowe.

Ajurweda a dieta

Dieta ajurwedyjska wskazuje zarówno na rodzaje niezbędnych dla właściwego przepływu energii pokarmów, jak i sposoby ich spożywania. Jedzenie powinno łączyć wszystkie sfery ludzkiej egzystencji, oczyszczać ciało, wyciszać umysł i dostarczać sił witalnych. Wyboru produktów należy dokonywać, kierując się zasadą zachowania powszechnego ładu, czyli jak najmniej ingerując w środowisko. Ajurweda proponuje dietę wegetariańską, opartą o świeże, nieprzetworzone pożywienie, które łatwo się przyswaja i szybko trawi – owoce, surowe lub świeżo ugotowane warzywa, soki, kiełki, orzechy, miód, mleko, ryż, zboża, przyprawy (pieprz, imbir, kurkuma, cynamon).

Zobacz także: Złote mleko: właściwości i przepisy na napój z kurkumą

W diecie ajurwedyjskiej niemniej istotny od jadłospisu jest rytuał spożywania posiłków. Jeść należy w spokojnej, miłej atmosferze, powoli i dokładnie przeżuwając każdy kęs. Ilość spożywanego na raz pokarmu nie powinna wypełnić więcej niż 1/3 żołądka, co oznacza, że musi zmieścić się w dwóch garściach. Posiłek popija się po krótkiej przerwie, by płyn nie zakłócił trawienia. Jego objętość nie może przekroczyć ilości spożytego pokarmu, tak by 1/3 żołądka pozostała pusta. Wówczas posiłek zostanie prawidłowo strawiony, a człowiek nie będzie czuł się po nim ociężały. Takie niewielkie porcje należy spożywać regularnie, co 3–4 godziny, pamiętając o odpowiednim łączeniu świeżych składników.

Masaż ajurwedyjski

Celem masażu ajurwedyjskiego jest oczyszczenie organizmu z toksyn i szkodliwych produktów przemiany materii, co poprawia kondycję, odporność i ogólne samopoczucie. Rodzaj masażu dobrany jest do jednego z rozróżnianych przez ajurwedę typów osobowości. Wykorzystuje się właściwe dla niego olejki eteryczne i techniki masowania. Masażysta koncentruje się na wybranych punktach ciała, podobnych do tych, które medycyna chińska wskazuje jako odpowiednie do akupunktury. Są one odpowiedzialne za przepływ energii, którego zablokowanie jest główną przyczyną problemów ze zdrowiem. Masaż ajurwedyjski ma za zadanie odblokować ten przepływ.

Można mnożyć przykłady zastosowań zasad i metod ajurwedy. Sprowadzają się one do założenia, że świat – pojęty jako kosmos – jest doskonały i nie trzeba go ulepszać. Należy żyć w zgodzie z jego prawami i dbać o zachowanie panującego w nim ładu, zaczynając od utrzymania harmonii w swoim ciele i w swoim życiu.

Zobacz także: Bioenergoterapia – na czym polega? Metody leczenia i ich skuteczność