Achalazja (zwężenie przełyku) to rzadka choroba mięśni przełyku, polegająca na ich zwiększonym napięciu lub rzadziej - na nieprawidłowej pracy dolnego zwieracza przełyku. Zwieracz przełyku pod względem funkcjonalnym oddziela przełyk od żołądka. Tworzące go mięśnie u osoby zdrowej rozkurczają się podczas jedzenia, picia czy przełykania śliny, aby umożliwić fali perystaltycznej transport pokarmu do żołądka. U osoby z achalazją zwieracz przełyku nie ulega rozluźnieniu i czynność ta jest zaburzona. Podstawowym objawem achalazji jest dysfagia, czyli właśnie zaburzenia (a w skrajnych przypadkach - całkowita niemożność) przełykania pokarmów. Achalazja występuje w równym stopniu u kobiet, co u mężczyzn. Należy do schorzeń rzadkich: zdarza się średnio u 1 na 100 000 osób. Niemniej, achalazja jest przyczyną ok. 70% schorzeń związanych z nieprawidłową kurczliwością przełyku.

Achalazja przełyku: przyczyny

Przyczyny występowania achalazji nie są do końca znane. Wiadomo, że głównym powodem zwężenia przełyku jest zmniejszenie się liczby komórek nerwowych odpowiedzialnych za koordynację skurczu dolnego zwieracza przełyku (nerwy te znajdują się w tzw. splotach Auerbacha). Trudno wskazać pewne przyczyny zaniku lub uszkodzenia komórek nerwowych. Jako czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia achalazji należy wymienić niektóre choroby autoimmunologiczne (choroby układu odpornościowego), choroby górnych dróg pokarmowych (w tym raka przełyku) oraz chorobę Chagasa (rzadką, pasożytniczą chorobę zakaźną).

Achalazja: objawy

Objawem achalazji jest przede wszystkim dysfagia, czyli zaburzenia połykania. Na początku może wystąpić trudność w połykaniu, zwłaszcza pokarmów stałych. Z czasem dolegliwość może się nasilać i utrudniać również przełykanie płynów oraz śliny. Dysfagia doprowadza niekiedy do krztuszenia się pokarmem, a nawet zachłyśnięcia. Chory odczuwa ponadto dyskomfort podczas jedzenia. Objawem towarzyszącym dysfagii jest na ogół kaszel, ból w klatce piersiowej oraz zgaga, nieprzyjemny posmak w ustach i pieczenie w przełyku - spowodowane zarzucaniem treści żołądkowej z powrotem do przełyku. U cierpiących na achalazję może dojść także do wymiotów rzekomych (nagłego, niepoprzedzonego mdłościami zwracania pokarmu, który zalegał w przełyku i nie zdążył dostać się do żołądka). Długotrwale utrzymujące się objawy achalazji prowadzą w konsekwencji do utraty masy ciała na skutek niemożności przyjmowania pokarmów. Achalazja wywołuje stany zapalne przełyku. Istnieje także niebezpieczeństwo zarzucania treści żołądkowej do układu oddechowego, czego następstwem może być m.in. zapalenie płuc. Nieleczona achalazja może doprowadzić do wielu groźnych schorzeń, z rakiem przełyku włącznie.

Achalazja: diagnoza i leczenie

Aby zdiagnozować achalazję przełyku, niezbędny jest dokładny wywiad lekarski, a także specjalistyczne badania diagnostyczne. Należą do nich zwłaszcza: badanie RTG (badanie rentgenowskie) przełyku z kontrastem (obrazowe badanie, które pozwala uwidocznić zwężenie przełyku), badanie endoskopowe oraz manometria - badanie sprawdzające zmiany ciśnienia w obrębie przełyku, dzięki któremu można stwierdzić nieprawidłową kurczliwość mięśni zwieraczy przełyku lub pH-metria- która wykonywana jest celem oceny pH treści znajdującej się powyżej zwieracza przełyku.

Leczenie achalazji ma poprawić komfort życia pacjenta poprzez przywrócenie mu zdolności prawidłowego połykania pokarmów (likwidacja wzmożonego napięcia mięśni zwieracza przełyku). U pacjentów ze zdiagnozowaną achalazją przełyku konieczne jest przede wszystkim zastosowanie diety papkowej, czyli złożonej z pokarmów w postaci płynnej lub półpłynnej (przecierowej itp.). Należy również ograniczyć spożycie pokarmów, które mogą dodatkowo podrażniać przełyk i powodować zarzucanie do niego treści żołądkowej. Niewskazane są zwłaszcza potrawy o intensywnych smakach: słodkie, pikantne itp., słodycze, owoce cytrusowe, potrawy tłuste i smażone oraz używki: kawa, alkohol i palenie tytoniu. Ponadto stosuje się leczenie farmakologiczne, złożone z leków mających zmniejszyć napięcie mięśniowe przełyku. Inną metodą leczenia jest także przyjmowanie zastrzyków z botoksem, regulującym prawidłowe napięcie mięśniowe

Achalazja: czy operacja to konieczność?

Leczenie chirurgiczne (operacyjne) achalazji przełyku stosuje się tylko i wyłącznie w trudnych przypadkach, jeśli leczenie farmakologiczne nie odniosło pożądanych rezultatów, a achalazja powoduje dalsze problemy zdrowotne lub groźne powikłania. Wówczas wykonuje się mechaniczne rozszerzanie przełyku metodą endoskopową. Zabieg polega na nacięciu włókien mięśniowych dolnego zwieracza przełyku, co ma osłabić napięcie mięśniowe i przywrócić prawidłową kurczliwość przełyku podczas połykania pokarmów.