Obecność ciał ketonowych w moczu związana jest z wykorzystaniem do pozyskiwania energii tłuszczu zamiast glukozy. Wynika to z niedoboru insuliny, niezbędnej w procesie zamiany glukozy w energię. Ketony w moczu pojawią się najczęściej u pacjentów cierpiących na cukrzycę typu 1, ale także u kobiet w ciąży i dzieci. Podwyższony poziom stężenia ciał ketonowych w moczu jest bardzo prosty do zdiagnozowania, a może uchronić przed poważnymi dla zdrowia i życia konsekwencjami.

Aceton w moczu – przyczyny

W większości przypadków obecność ciał ketonowych w moczu jest wynikiem cukrzycy typu 1. U pacjentów chorych na cukrzycę proces metabolizowania węglowodanów jest upośledzony i w związku z tym cała energia pochodzi ze spalania rezerw tłuszczowych. Proces ten powoduje powstanie ketonów, które są gromadzone we krwi, a potem wydalane z moczem i wydychanym powietrzem. Pojawieniu się ciał ketonowych w moczu towarzyszy przeważnie hiperglikemia, czyli podwyższony poziom glukozy we krwi, oraz glukozuria, czyli obecność glukozy w moczu. Występowanie acetonu bądź innego ciała ketonowego w organizmie diabetyka wywołuje kwasicę ketonową. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia, który może rozwijać się w wyniku: nieodpowiedniego przyjmowania insuliny, nagłego zaprzestania insulinoterapii czy schorzeń, takich jak: udar mózgu, zapalenie trzustki, zawał serca. Poza tym obecność acetonu oraz innych ciał ketonowych w moczu może być przyczyną: cukrzycy ciążowej, choroby alkoholowej, głodówek lub drastycznych diet, anoreksji, bulimii, chorób tarczycy, nadmiernego wysiłku fizycznego, a także przejściowo w przewlekłej gorączce i przy obfitych wymiotach.

Aceton w moczu – objawy

Obecność ciał ketonowych w organizmie może manifestować się następującymi objawami:

• charakterystycznym owocowym zapachem z ust (wyczuwalna woń kwaśnych jabłek),

• suchością jamy ustnej,

• częstym oddawaniem moczu,

• uczuciem ciągłego pragnienia,

• osłabieniem i zmęczeniem,

• bólami głowy i brzucha,

• nudnościami i wymiotami,

• wysokim stężeniem glukozy we krwi (powyżej 300 mg/dl),

• zmienioną pigmentacją skóry – zaczerwienieniem lub bladością.

Aceton w moczu u dziecka

U dzieci aceton w moczu może pojawić się już po krótkotrwałym zatruciu pokarmowym – w wyniku gorączki z towarzyszącą utratą apetytu lub po nadmiernych wymiotach. Jeżeli aceton w moczu dziecka pojawia się wraz z hipoglikemią, czyli niskim poziomem glukozy we krwi, może to być wynik niewydolności kory nadnerczy bądź niedożywienia. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być również cukrzyca typu 1. Określenie dokładnej przyczyny wymaga podjęcia dalszej diagnostyki.

Aceton w moczu w ciąży

Wykrycie obecności acetonu u kobiety ciężarnej może być związane z częstymi i długotrwałymi wymiotami w pierwszym trymestrze ciąży. Ponadto wzrost poziomu ketonów może być spowodowany brakiem apetytu lub niezjedzeniem kolacji w przeddzień badania. Jeżeli w moczu oprócz wysokiego poziomu ciał ketonowych zostanie stwierdzona obecność glukozy, może to wskazywać na cukrzycę ciążową, która wymaga podjęcia dalszego procesu diagnostyczno-leczniczego.

Co możny wyczytać z badania moczu? Dowiesz się tego z filmu:

Aceton w moczu – norma

Obecność acetonu jest stwierdzana na podstawie oznaczenia jego stężenia w moczu. Badanie można przeprowadzić samodzielnie za pomocą testów paskowych dostępnych w aptece. Po zanurzeniu paska w próbce porannego moczu ze środkowego strumienia uzyskuje się odpowiedź, czy w moczu znajdują się ciała ketonowe. Obecność ciał ketonowych w organizmie powinna być potwierdzona badaniem laboratoryjnym. W tym przypadku również należy pobrać próbkę porannego moczu ze środkowego strumienia do odpowiednio przygotowanego jałowego pojemnika i przekazać go do analizy laboratoryjnej. Prawidłowy wynik badania powinien być ujemny, to znaczy, że moczu nie powinny znajdować się żadne ciała ketonowe, w przypadku ich wykrycia trzeba rozpocząć natychmiastowe leczenie.

Aceton w moczu – leczenie

Obecność ketonów w moczu to nie choroba i w związku z tym tylko wyleczenie schorzenia pierwotnego lub jego właściwe ustabilizowanie pozwoli na eliminację ciał ketonowych z organizmu. Pierwszym działaniem terapeutycznym powinno być wyrównanie wszelkich nieprawidłowości gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej. Ma to kluczowe znaczenie w przypadku chorujących na cukrzycę, gdyż w wyniku powikłań mogą oni wpaść w śpiączkę ketonową. Aby usunąć ketony z organizmu, należy ustabilizować poziom insuliny i glukozy we krwi. W przypadku niedożywienia należy zadbać o właściwy bilans kaloryczny, stosując dietę wysokoenergetyczną, zaś w sytuacji nadmiernych wymiotów można zastosować środki przeciwwymiotne.