Niedobór witaminy D jest groźny, ponieważ może prowadzić do rozwoju poważnej choroby, jaką jest krzywica, zwana też krzywicą niedoborową2. Jest to odpowiednik osteomalacji u osób dorosłych3. Krzywica u dzieci – co to za choroba i jak zapobiec jej rozwojowi? Odpowiadamy!
Krzywica u dzieci – choroba z niedoboru witaminy D
Krzywica jest chorobą wieku dziecięcego, występującą głównie u małych dzieci (w tym niemowląt). W postaci klasycznej krzywicy niedoborowej źródłem choroby jest niedobór witaminy D, która pełni zasadniczą funkcję w zachowaniu równowagi gospodarki wapniowo-fosforanowej. Jej deficyt powoduje, że wapń z przewodu pokarmowego wchłaniany jest w dużo mniejszych ilościach, co z kolei przyczynia się do uwalniania wapnia z kości celem wyrównania niedoborów. Niestety mechanizmy kompensacyjne w pewnym momencie się wyczerpują, a utrzymujące się zbyt niskie stężenie wapnia we krwi skutkuje demineralizacją tkanki kostnej, czego konsekwencją jest krzywica2. Więcej informacji na temat krzywicy u dzieci możesz przeczytać w artykule https://juvit.pl/zdrowie-i-rozwoj/witamina-d/krzywica-przyczyny-objawy-leczenie-profilaktyka/.
Charakterystyczne objawy krzywicy u dzieci
Typowe dla krzywicy są przede wszystkim objawy ze strony układu kostnego. Pojawiają się one stopniowo, z czasem prowadząc do deformacji szkieletu2. Krzywica w zaawansowanym stadium może zagrażać zdrowiu, dlatego warto umieć rozpoznać jej objawy u dziecka, aby w przypadku ich wystąpienia móc odpowiednio zareagować2.
Do objawów kostnych krzywicy należą między innymi:
- rozmiękanie potylicy (tzw. objaw piłeczki ping-pongowej),
- pogrubienie na granicy chrzęstno-kostnej żeber (tzw. różaniec krzywiczy),
- poszerzenie przynasad kości długich (tzw. bransolety krzywicze),
- zniekształcenie kręgosłupa (garb krzywiczy w okolicy lędźwiowej, skoliozy),
- deformacja klatki piersiowej (klatka piersiowa dzwonowata),
- zniekształcenia kości kończyn dolnych (koślawość, szpotawość), późne wyżynanie się zębów mlecznych.
O krzywicy mogą świadczyć także objawy niespecyficzne takie jak drażliwość, nadpobudliwość, nadmierna potliwość, osłabienie siły mięśniowej, opóźnienie rozwoju psychomotorycznego czy zaparcia2.
Krzywica u dzieci – skąd się bierze? Przyczyny krzywicy
Najczęstszą przyczyną krzywicy u dzieci jest deficyt witaminy D. Niedobór witaminy D u dzieci może być spowodowany zarówno jej niskim spożyciem w diecie, jak i niewystarczającą ekspozycją na słońce. Może to dotyczyć również noworodków i niemowląt - od pierwszych dni życia aż do 6. miesiąca należy podawać witaminę D niezależnie od sposobu karmienia, natomiast po ukończeniu 6. miesiąca aż do 1. roku życia powinno się ją uzupełniać zależnie od dobowej ilości witaminy D przyjętej z pokarmem4.
Metody leczenia krzywicy u dzieci
Leczenie krzywicy polega na podawaniu dziecku odpowiednich dawek witaminy D. Trzeba jednak zaznaczyć, że terapia powinna odbywać się pod kontrolą stężenia 25(OH)D – metabolitu witaminy D, stanowiącego jej główną postać w krążeniu u ludzi. Pamiętajmy, że prawidłowa mineralizacja tkanki kostnej uzależniona jest też od podaży wapnia i fosforu w diecie. O ewentualnej konieczności suplementacji tych pierwiastków jednak zawsze decyduje lekarz2.
Profilaktyka krzywicy u dzieci – jak zapobiegać?
Rozwojowi krzywicy można zapobiec poprzez dbanie o odpowiednią podaż witaminy D wraz z dietą i prawidłowy przebieg syntezy skórnej. U zdrowych dzieci od 4 roku życia, które przebywają na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez co najmniej 15 minut dziennie w godzinach 10-15 w okresie od maja do września bez kremów z filtrem, nie ma potrzeby suplementacji witaminy D, choć wciąż jest ona zalecana i bezpieczna. Jeśli warunki te nie są spełnione, powinno się podawać dzieciom w wieku 1-3 lat witaminę D w dawce 600 j.m. (15 µg/dobę) i ze względu na związane z wiekiem ograniczenia opalania zaleca się suplementację przez cały rok4,5.
Dla noworodków i donoszonych niemowląt zalecenia dotyczące suplementacji witaminy D brzmią następująco4:
- dzieci 0–6 miesięcy – 400 IU na dobę od pierwszych dni życia bez względu na sposób karmienia,
- dzieci 6–12 miesięcy – 400–600 IU na dobę zależnie od dobowej ilości witaminy D podanej z pokarmem.
Zasady dotyczące uzupełniania witaminy D u dzieci zawsze powinno się omówić z pediatrą.
Na zlecenie Juvit
Bibliografia:
Wnęk D., Witamina D – skutki jej niedoboru i nadmiaru oraz źródła pokarmowe, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2021, (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/62906,witamina-d (dostęp: 2023.03.14.)).
Michałus I., Krzywica z niedoboru witaminy D, Medycyna Praktyczna, Podręcznik pediatrii, 2021, (witryna internetowa: https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.1.3.38.1.1 (dostęp: 2023.03.14.)).
Wiercińska M., Osteomalacja, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/142779,osteomalacja (dostęp: 2023.03.14.)).
Rusińska A i in., Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r., Postępy Neonatologii 2018; 24(1): 1-24.
Płudowski P.; Kos-Kudła B.; Walczak M., Guidelines for Preventing and Treating Vitamin D Deficiency: A 2023 Update in Poland. Nutrients 2023, 15, 695.
