Żylaki przewodu pokarmowego pojawiają się zazwyczaj w następstwie schorzeń wątroby, zwłaszcza marskości wątroby. Należą do przypadłości bardzo niebezpiecznych, ponieważ ich pojawienie się zazwyczaj nie daje żadnych specjalnych objawów. Chory może dowiedzieć się, że ma żylaki, dopiero w momencie, gdy choroba jest już zaawansowana, żylaki pękają i dochodzi do krwotoku wewnętrznego w obrębie układu pokarmowego.

Krwotok z żylaków przewodu pokarmowego objawia się nagłymi, niepoprzedzonymi dolegliwościami żołądkowymi, krwawymi wymiotami lub gwałtownym krwawieniem z odbytu. Z powodu utraty dużej ilości krwi może wówczas dojść do bezpośredniego zagrożenia życia – konieczna jest natychmiastowa pomoc lekarska i hospitalizacja. Żylaki układu pokarmowego można leczyć i minimalizować farmakologicznie lub operacyjnie. Istotne jest także leczenie choroby pierwotnej, w wyniku której doszło do powstania żylaków. Zazwyczaj przyczyną jest marskość wątroby, która prowadzi do nieuleczalnych i nieodwracalnych zmian w obrębie tego narządu.

Żylaki przewodu pokarmowego: przyczyny powstawania

Żylaki przewodu pokarmowego mogą powstawać w górnym lub dolnym odcinku przewodu pokarmowego - zależnie od ich lokalizacji mówimy o żylakach przełyku lub odbytu. Jest to schorzenie charakterystyczne dla osób z rozpoznaniem zaawansowanej marskości wątroby. Przyczyną powstawania żylaków jest niewydolność wątroby. W wyniku jej zwłóknienia lub otłuszczenia naczyń krwionośnych wątroba nie radzi sobie z prawidłowym przepływem krwi. U osoby z niesprawną wątrobą dochodzi do wzrostu ciśnienia w żyle wrotnej, która doprowadza krew z narządów trzewnych jamy brzusznej do wątroby, by mogła następnie trafić do serca. Krew częściowo omija wówczas wątrobę i dąży do serca za pośrednictwem tzw. żył krążenia obocznego. Należą do nich między innymi żyły przełyku, które jednak nie są przystosowane do transportu tak dużej ilości krwi. Dochodzi więc do nadmiernego rozszerzania się żył przełyku. W wyniku tego procesu ich ściany mogą być znacznie osłabione. Z czasem pękają, powodując gwałtowne (rzadziej utajone) krwawienie z dróg pokarmowych – przełyku lub odbytu (zależnie od lokalizacji żylaków).

Zobacz też: Hemoroidy - żylaki odbytu

Żylaki przewodu pokarmowego a alkohol

Żylaki przewodu pokarmowego często pojawiają się wskutek marskości wątroby u osób nadużywających alkoholu. Mogą one wystąpić również u pacjentów z innymi chorobami wątroby, którym towarzyszy nadciśnienie wrotne. Przyczyną może być również obciążenie wątroby spowodowane nadużywaniem niektórych leków (zwłaszcza przeciwreumatycznych i przeciwzakrzepowych).

Żylaki przewodu pokarmowego: objawy

Żylaki przewodu pokarmowego mogą długo nie dawać żadnych objawów. Podstawową oznaką świadczącą o ich obecności jest krwawienie z przewodu pokarmowego. Towarzyszą mu następujące symptomy:

• fusowate wymioty (których wygląd i konsystencja przypomina fusy z kawy);

• wymiotowanie krwią (często nagłe, gwałtowne i obfite);
• smoliste stolce (zabarwione krwią, często wręcz w kolorze czarnym) – pojawiają się na skutek krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego lub jelit;
• widoczna krew w stolcu (najczęściej powodem są hemoroidy lub guzkami w dolnym odcinku przewodu pokarmowego);
• zaburzenia ciśnienia tętniczego krwi; nagłe przyspieszenie lub spadek tętna (w wyniku niedokrwistości spowodowanej znaczną utratą krwi);
• obfite poty, bladość, gwałtowne osłabienie, nudności;
• uczucie pragnienia, niepokój;
• blada, wilgotna i zimna skóra;
• przyspieszony oddech i bicie serca;

• zaburzenia świadomości, utrata przytomności.

W sytuacji pojawienia się powyższych objawów może dojść do bezpośredniego zagrożenia życia pacjenta na skutek utraty znacznej ilości krwi podczas krwotoku wewnętrznego. Jest to stan, który wymaga niezwłocznej pomocy medycznej i hospitalizacji. Nie należy zatem zwlekać z wezwaniem pogotowia do osoby, u której wystąpią wskazane symptomy.

Żylaki przewodu pokarmowego: diagnoza i leczenie

Zanim dojdzie do krwawienia z dróg pokarmowych, żylaki zazwyczaj nie dają żadnych objawów, a więc mogą być trudne do odpowiednio wczesnego wykrycia i zdiagnozowania. W celu postawienia diagnozy niezbędne jest badanie endoskopowe górnego (lub dolnego – zależnie od umiejscowienia żylaków) odcinka przewodu pokarmowego – gastroskopia (ewentualnie kolonoskopia).

Wówczas lekarz na monitorze komputera widzi zmiany, jakie zaszły w obrębie układu pokarmowego. Żylaki przełyku klasyfikuje się według trzech stopni zaawansowania choroby – stopień najwyższy świadczy o tym, że poszerzone naczynia żylne zajmują więcej niż 1/3 światła przełyku. Podczas badania endoskopowego lekarz może także przeprowadzić zabieg zmniejszenia żylaków, który polega na ostrzykiwaniu ich specjalnym preparatem obkurczającym naczynia – ta metoda to tzw. skleroterapia. Zabieg wymaga cyklicznego powtarzania, również wtedy, gdy chory nie odczuwa dolegliwości (nie występują krwawienia z żylaków). Istnieją także metody operacyjnego likwidowania (zmniejszania) żylaków przełyku.