Żylaki jąder, czyli żylaki powrózka nasiennego (z łac. varicocele), powstają najczęściej wskutek utrudnionego przepływu krwi w żyłach jądrowych, mających aż 42 cm długości. Powstawaniu żylaków sprzyja siedzący tryb życia, a także intensywny i długotrwały wysiłek. Choroba dotyczy głównie chłopców w wieku 12–15 lat,. Choroba najczęściej daje niecharakterystyczne objawy. Wśród badań diagnostycznych wyróżnia się badanie fizykalne (palpację), a także badanie ultrasonograficzne (USG).

Żylaki powrózka nasiennego (żylaki jąder) – na czym polega schorzenie?

Zdaniem lekarzy, żylaki powrózka nasiennego (żylaki jąder) występują u ok. 10–15% wszystkich mężczyzn i są diagnozowane nawet u blisko 40% mężczyzn skarżących się na niepłodność. Choroba polega na nieprawidłowym poszerzeniu splotu wiciowatego – największego składnika żylnego powrózka nasiennego, z którego odchodzi żyła jądrowa. Żylaki powstają najczęściej w lewej żyle jądrowej (nawet 10 razy częściej niż w prawej). Na taki stan rzeczy wpływ mają przede wszystkim uwarunkowania anatomiczne – lewa żyła jądrowa doprowadza krew do lewej żyły nerkowej, natomiast prawa żyła jądrowa prowadzi krew bezpośrednio do żyły głównej dolnej. Żylaki powrózka nasiennego (żylaki jąder) stanowią jedną z najczęstszych przyczyn niepłodności.

Przyczyny żylaków jąder – dlaczego powstają?

Lekarze nie są w pełni zgodni co do jednoznacznej przyczyny powstawania żylaków powrózka nasiennego (jąder). Jedna z powszechniejszych teorii zakłada, że za powstawanie kłopotliwych żylaków odpowiedzialne jest zwiększone ciśnienie hydrostatyczne, powodujące nacisk krwi na ściany naczyń żylnych splotu wiciowatego, które wywołuje wydłużenie, poszerzenie i poskręcanie żył, wyczuwalne w badaniu fizykalnym jako miękkie zmiany guzkowate położone nad jądrem. Ciśnienie żylne może być zwiększone w sytuacji niewydolności zastawek żylnych, ostrych, anatomicznych kątów odpływu żylnego, a także w przypadku ucisku zewnętrznego.

Za powstawanie żylaków powrózka nasiennego (żylaków jąder) może być także odpowiedzialna adrenalina, która wypływa wraz z krwią z żyły nadnerczowej do żyły głównej w bliskim sąsiedztwie z żyłą jądrową, co może prowadzić do obkurczenia naczynia krwionośnego.

Ponadto żylaki jąder mogą być powodowane zjawiskiem tzw. „dziadka do orzechów”. Polega ono na zaklinowaniu się lewej żyły nerkowej między aortą a tętnicą krezkową górną. Wywołuje to przeniesienie podwyższonego ciśnienia do splotu wiciowatego. Może także dochodzić do wzrostu ciśnienia w żyłach nasiennych w związku z uciśnięciem żyły biodrowej wspólnej pomiędzy tętnicą biodrową a brzegiem miednicy.

Objawy żylaków powrózka nasiennego

Zdarza się, że żylaki powrózka nasiennego nie wywołują żadnych objawów, a najczęstsze symptomy choroby koncentrują się wokół mało charakterystycznych dolegliwości, polegających na uczuciu ciężaru i tępego bólu w okolicach jąder, któremu towarzyszy nieznaczne ocieplenie okolic moszny. Wskazane dolegliwości pogłębiają się w czasie długotrwałej postawy stojącej lub w czasie erekcji. Rzadziej dochodzi do bardzo bolesnego uczucia palenia w jądrach. 

Kiedy wskazane objawy wystąpią, należy bezzwłocznie udać się do lekarza. Na początku choroby może dojść do zgrubienia lub nieznacznego zdeformowania kształtu jąder, które może być wyczuwalne podczas badania palpacyjnego, dlatego lekarze zachęcają do regularnego badania jąder, które można wykonać nawet samemu, np. w czasie kąpieli lub pod prysznicem. W medycynie wyróżnia się trzy rodzaje żylaków powrózka nasiennego, które dzieli się ze względu na zaawansowanie kliniczne choroby:

• stopień I – małe żylaki, najczęściej słabo wyczuwalne w trakcie badania palpacyjnego, ujawniają się dopiero w pozycji stojącej w czasie napinania powłok brzusznych,

• stopień II – powiększone, choć niewidoczne, żylaki, możliwe do wykrycia w czasie badania palpacyjnego,

• stopień III – bardzo duże żylaki, dobrze widoczne i wyczuwalne w czasie badania.

Zobacz także: USG jąder – przygotowanie, zastosowanie, przebieg

Wpływ żylaków powrózka nasiennego na bezpłodność

Jak podkreślają lekarze, zalegająca w żyłach jądrowych krew jest niedotleniona, co przyczynia się do wydzielania hormonów: kortyzolu, reniny, katecholaminy, wywołując m.in. wzrost temperatury jąder. Wpływa to niekorzystnie na produkcję plemników, ponieważ odpowiednia dla rozwoju męskiego nasienia temperatura powinna być o 3 stopnie niższa niż w jamie brzusznej. Najczęściej mężczyźni cierpiący na żylaki powrózka nasiennego (żylaki jąder) mają zaniżoną liczbę plemników.

Leczenie żylaków jąder

Istnieje kilka metod leczenia żylaków jąder. Wśród nich wyróżnia się: klasyczną operację chirurgiczną (usunięcie żylaków ze znieczuleniem miejscowym), laparoskopię (celem jest uniemożliwienie przepływu krwi w żylakach), a także techniki małoinwazyjne (embolizacja i skleroterapia polegające na zamknięciu naczyń krwionośnych).