Kręgosłup lędźwiowy to część składająca się z pięciu największych kręgów (L1–L5). Od góry sąsiaduje z częścią piersiową, od dołu – z kością krzyżową. Przenosi największe obciążenia, ponieważ utrzymuje ciężar całego tułowia, głowy z szyją i kończyn górnych, a jednocześnie stabilizuje je podczas różnych, wieloosiowych ruchów (zginania, skrętów, pochylania na boki).

Zwyrodnienie kręgosłupa lędźwiowego

Lędźwiowa część kręgosłupa narażona jest na przeciążenia i mikrourazy, które powtarzają się w codziennym życiu oraz w czasie wykonywania pracy zawodowej. Dźwiganie ciężkich przedmiotów, duże przeciążenia przy ruchach oraz amortyzacja obciążeń osiowych (takich jak przy jeździe samochodem w pozycji siedzącej) sprawiają, że ten odcinek kręgosłupa często ulega zmianom zwyrodnieniowym. Pojawiają się one w dwóch typowych postaciach.

Jedną z nich jest dysfunkcja krążków międzykręgowych (zwana dyskopatią), a drugą – powstawanie odwapnień lub mikrouszkodzeń i tworzenie się wyrośli kostnych. Zmiany w obrębie krążka międzykręgowego dotyczą spajającego trzony kręgów pierścienia włóknistego oraz znajdującego się w jego wnętrzu, elastycznego jądra miażdżystego, będącego amortyzującą „poduszką” dla kości. Postępująca degeneracja, związana z przeciążaniem lub z wiekiem, powoduje deformację tych elementów, co zbliża do siebie kręgi, pozwala na ich wzajemne ocieranie się oraz umożliwia przemieszczanie się struktur międzykręgowych tak, że uciskają korzenie nerwów rdzeniowych.

Drugim typowym mechanizmem powstawania zwyrodnienia jest tworzenie się wyrośli kostnych na krawędziach trzonów i wyrostków stawowych kręgów. Przyczyną są ocieranie się kręgów, odwapnienia wynikające z osteoporozy albo mikropęknięcia kości. Rosnące, nieprawidłowe wyrośla zmniejszają ruchomość kręgosłupa, powodują ból bezpośrednio – przez mechaniczne drażnienie – oraz przez ucisk na włókna nerwów rdzeniowych.

Zwyrodnienie kręgosłupa lędźwiowego – objawy

Objawy zwyrodnienia kręgosłupa lędźwiowego są zależne od miejsca, w którym znajdują się największe zmiany powodujące chorobę. Najczęściej lokalizują się one na pograniczu najniższego kręgu lędźwiowego (L5) i kości krzyżowej, wywołując rwę kulszową. Typowe symptomy to przede wszystkim silny, uniemożliwiający normalne funkcjonowanie, utrzymujący się przez kilka, kilkanaście dni ból promieniujący z pośladka do kończyny dolnej oraz niedowłady bolącej kończyny.

Jeśli zmiany zlokalizowane są na poziomie kręgów L3–L4 albo L4–L5, dominują silne bóle pleców, czasami promieniujące ku przodowi, w stronę pachwin. Ich natężenie bywa tak duże, że uniemożliwia zginanie tułowia, chodzenie czy siadanie. Ostra faza epizodu bólowego trwa kilka dni, następnie zmiany stopniowo cofają się przez kolejne 2–3 tygodnie.

Zwyrodnienie kręgosłupa lędźwiowego – leczenie operacyjne

Specyficznymi formami zwyrodnienia kręgosłupa lędźwiowego są niedowład lub porażenie jednej lub obu kończyn dolnych. Objawy powstają na skutek ucisku na rdzeń kręgowy albo korzenie nerwów rdzeniowych przez przemieszczone jądra miażdżyste krążków międzykręgowych albo, przy złamaniach trzonu kręgu, fragmenty kostne.

W niektórych sytuacjach takie zmiany mogą być powodem zakwalifikowania chorego do leczenia operacyjnego, które ma zlikwidować ucisk i ustabilizować kręgosłup tak, by incydent się nie powtórzył.

Leczenie zachowawcze zwyrodnienia kręgosłupa lędźwiowego

Leczenie zachowawcze zaostrzeń objawów obejmuje w fazie ostrego bólu przede wszystkim farmakoterapię i zapewnienie choremu jak największego komfortu. Stosuje się niesterydowe leki przeciwzapalne, preparaty relaksujące mięśnie i przeciwbólowe. Po zmniejszeniu się dolegliwości podstawową rolę w leczeniu odgrywa rehabilitacja.

Chorego poddaje się masażom, zabiegom fizjoterapeutycznym (prądy diatermiczne itp.), kinezyterapii (ćwiczenia ruchowe bierne i czynne). Zabiegi te pozwalają zmniejszać napięcie mięśni, zlikwidować przykurcze, zwiększyć sprawność ruchową. Dodatkowe działanie przeciwbólowe mają wydzielające się w trakcie masażu i ćwiczeń endorfiny – tzw. hormony szczęścia.

Ćwiczenia na zwyrodnienie kręgosłupa lędźwiowego

Podstawą utrzymania dobrego stanu zdrowia i zapobiegania nawrotom choroby są higiena codziennego życia i ćwiczenia poprawiające działanie mięśni stabilizujących sylwetkę. Codzienna aktywność ruchowa powinna usprawniać nie tylko mięśnie stabilizujące odcinek lędźwiowy, ale też cały kręgosłup. Na trening ten składają się:

• skłony,

• kręcenie biodrami,

• przysiady,

• skręty tułowia,

• wymachy ramion,

• cykle ruchów głowy (przeczenie, potakiwanie, odchylanie na boki).

Poprawę i stabilizację postawy ciała uzyskuje się dzięki spacerom, pływaniu, jeździe na rowerze czy nartach biegowych. Cenną formą rekreacji jest prawidłowo uprawiany nordic walking.

Wszystkie ćwiczenia najlepiej uzgodnić i zaplanować z rehabilitantem. Z jednej strony pozwala to na uniknięcie aktywności, która mogłaby zaszkodzić danemu pacjentowi, z drugiej – umożliwia stworzenie planu treningowego, który będzie na tyle intensywny i regularny, by rzeczywiście przyniósł wymierne korzyści zdrowotne.

W codziennym życiu należy skupiać się na tym, by pracować i odpoczywać w ergonomicznej pozycji, unikać dźwigania ciężkich przedmiotów, noszenia obuwia niestabilnego lub na wysokim obcasie. Łóżko powinno być wygodne, lecz nie za miękkie, a poduszki – małe, służące do oparcia jedynie głowy, a nie ramion czy całego tułowia. Aby zmniejszyć obciążenie kręgosłupa, konieczne jest zredukowanie nadwagi.