Inaczej niż znieczulenie regionalne, które znosi odczuwanie bólu na przykład w całej nodze, znieczulenie miejscowe działa tylko na niewielkim obszarze. Z tego powodu ma zastosowanie w prostych, krótkich zabiegach, które nie wymagają rozluźnienia mięśni ani wprowadzenia osoby w stan nieświadomości, takich jak usuwanie wrastającego paznokcia, zszycie rany lub leczenie ubytków w zębach. Znieczulenie miejscowe jest pomocne także przed biopsją.

Jakie leki stosuje się do znieczulenia miejscowego?

Efekt zablokowania odczuwania bólu w znieczuleniu miejscowym to wynik oddziaływania leku na przewodnictwo nerwowe w pniach nerwowych zaopatrujących konkretną część ciała. Środki służące do znieczulenia miejscowego mogą być podawane w postaci zastrzyku, ale nigdy nie są wprowadzane do krwiobiegu. Przy drobnych zabiegach w obrębie jamy ustnej, uszu, nosa i na powierzchni skóry można zaaplikować je w formie żelu lub płynu znieczulającego. Czasem znieczulenie miejscowe jest stosowane jednocześnie z lekami o działaniu uspokajającym, i te właśnie środki są przyjmowane dożylnie.

Leki podawane do znieczulenia miejscowego nie powodują zwężenia naczyń krwionośnych ani skoku ciśnienia tętniczego krwi, a ponadto nie działają pobudzająco. Najpopularniejsze z nich to: lidokaina, benzokaina oraz nowokaina. Niektóre środki znieczulające miejscowo powstają na bazie składników naturalnych, na przykład mentolu. Dobór preparatu jest uwarunkowany obecnością alergii, wcześniejszymi reakcjami na znieczulenie, przyjmowanymi lekami, długością planowanego zabiegu, wiekiem chorego, jego wagą i wzrostem.

Znieczulenie miejscowe – skutki uboczne

Do krótkotrwałych skutków ubocznych leków znieczulających miejscowo zalicza się: bóle głowy, drgania mięśni, nieostre widzenie, zawroty głowy, wymioty, osłabienie, drętwienie lub uczucie mrowienia w miejscu podania środka. W przebiegu reakcji alergicznej może dojść do problemów z oddychaniem, które skutkują zasinieniem skóry w związku z niedostatecznym dotlenieniem organizmu.

Jakie powikłania może spowodować znieczulenie miejscowe?

Jeśli środki znieczulające zostały podane w prawidłowy sposób, nie zagrażają zdrowiu i mają niewiele skutków ubocznych, ale w dużych dawkach, gdy przedostają się do krwiobiegu i następnie do całego organizmu, mogą działać toksycznie na serce, mózg, płuca oraz inne narządy. Przedawkowanie preparatu może wywołać groźny dla życia napad drgawkowy.

U osób nadwrażliwych na działanie leku może dojść do zaburzeń oddychania lub krążenia, a także do nieprawidłowości w funkcjonowaniu mózgu i serca. W takich sytuacjach konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna.

W skrajnych przypadkach podanie znieczulenia miejscowego może wywołać depresję ośrodkowego układu nerwowego. Stan ten polega na spowolnieniu jego funkcji, które prowadzi do spadku tętna i słabszego oddychania, a następnie nawet do zawału mięśnia sercowego. Jest to jednak bardzo rzadkie zjawisko.

Znieczulenie miejscowe – przeciwwskazania

W większości sytuacji znieczulenie miejscowe jest bezpieczne, dlatego lista przeciwwskazań do jego podania jest krótka. Przyjmuje się, że środka znoszącego odczuwanie bólu w konkretnym miejscu nie wolno podawać przy stwierdzonej alergii lub nadwrażliwości na dany preparat.

Aby uniknąć komplikacji po zastosowaniu znieczulenia, przed aplikacją leku osoba chora powinna powiedzieć lekarzowi o wszystkich przyjmowanych przez nią środkach farmakologicznych, zwłaszcza tych oddziałujących na układ sercowo-naczyniowy (np. kwas acetylosalicylowy rozrzedzający krew).

Znieczulenie miejscowe a alkohol

Spożywanie napojów alkoholowych w ciągu 24 godzin poprzedzających podanie znieczulenia miejscowego jest stanowczo niewskazane. Niewiele osób zdaje sobie z tego sprawę lub bagatelizuje kwestię przygotowania się do tej procedury, gdy w planach ma „jedynie" znieczulenie miejscowe u dentysty lub dermatologa.

Czasem lekarze zalecają post na kilka godzin przed planowanym zabiegiem, ale nie jest to regułą.

Inne zastosowania znieczulenia miejscowego

Środki znieczulające miejscowo mogą być wykorzystywane do uśmierzania bólu po operacji – liczne badania wykazały, że po zabiegu wymiany stawu kolanowego działają one skuteczniej niż opioidy. Znieczulenie miejscowe może mieć również zastosowanie w diagnostyce niektórych schorzeń przewlekłych oraz – jak sugerują tureccy naukowcy na podstawie badań na gryzoniach – w łagodzeniu symptomów choroby zapalnej jelit.

Zniesienie odczuwania bólu to temat, który budzi duże zainteresowanie wśród kobiet spodziewających się dziecka. Warto jednak uświadomić sobie, że znieczulenie miejscowe w ciąży lub do porodu, o które często pytają ciężarne to tak naprawdę znieczulenie regionalne, a dokładniej mówiąc, zewnątrzoponowe, błędnie określane jako znieczulenie miejscowe w kręgosłup. Znieczulenie regionalne podaje się w splot nerwów, a efekt utrzymuje się przez wiele godzin lub nawet dni (po wstrzyknięciu kolejnych dawek leku).