Kompresyjne złamania kręgów są skutkiem urazów działających w dwóch kierunkach: osiowo – z góry ku dołowi, gdy nagle wzrasta nacisk na trzony kręgów – oraz w mechanizmie zgięciowym – gdy nagłe przygięcie kręgosłupa ku przodowi powoduje ściśnięcie kręgów, zwiększenie działających na nie sił i uszkodzenie trzonu o najmniejszej twardości.

Typowe miejsca i przyczyny kompresyjnego złamania kręgosłupa

Złamania kompresyjne kręgosłupa pojawiają się w różnych jego odcinkach – w zależności od typu urazu. Część szyjna ulega uszkodzeniom najczęściej w sytuacji, gdy dochodzi do upadku na głowę (np. przy skoku na główkę do płytkiej wody) albo gdy spadnie na nią ciężki przedmiot. Przyczyną może też być nagłe zgięcie kręgosłupa w wypadku komunikacyjnym (zderzenie, najechanie pojazdu od tyłu przez inne auto).

Innym typowym obszarem kompresyjnych złamań jest najniższa część odcinka piersiowego – kręgi jedenasty i dwunasty (Th11-Th12) i górne kręgi lędźwiowe (L1, L2). W tym obszarze dominuje mechanizm zgięciowy złamań, a przyczyną są najczęściej wypadki komunikacyjne lub zaawansowana osteoporoza, połączona ze spadkiem siły mięśniowej.

Dolny odcinek kręgosłupa lędźwiowego – kręgi trzeci, czwarty i piąty (L3-L5) ulegają kompresyjnemu złamaniu w przypadku nagłego upadku na pośladki (do pozycji siedzącej), skoku z wysokości na wyprostowane nogi albo w wypadkach przy pracy.

Osteoporoza (czyli związane z wiekiem lub niektórymi chorobami odwapnienie kości) osłabia wytrzymałość trzonów kręgów i powoduje, że złamania kompresyjne mogą powstawać pod wpływem minimalnej siły – w trakcie poruszania się bez obciążenia, potknięcia, próby pochylenia się lub podniesienia torby z zakupami. Takie złamania nazywa się patologicznymi, gdyż okoliczności, w których zachodzą, nie spowodowałyby urazu u zdrowego człowieka.

Przyczyną złamań kompresyjnych mogą być też nowotwory. Guzy pierwotne kręgosłupa należą do rzadkości, ale część nowotworów złośliwych daje przerzuty do układu kostnego, m.in. do kręgosłupa. Rozrastający się guz powoduje osłabienie struktury kości i jej odwapnienie, co może prowadzić do złamania patologicznego.

Jak wygląda leczenie złamanego kręgosłupa? Dowiesz się tego z filmu:

Skutki kompresyjnego złamania kręgosłupa

Kompresyjne złamanie kręgosłupa powoduje przede wszystkim zaburzenie statyki ciała. Zdeformowany, zgnieciony trzon kręgu uniemożliwia utrzymanie kręgosłupa w osi. Dochodzi do pochylenia kręgosłupa ku przodowi, bokowi lub do skręcenia (w sytuacjach, gdy uszkodzenie kręgu nie jest symetryczne). Stanowi temu towarzyszy silna bolesność, chory nie może w żaden sposób obciążać kręgosłupa.

Złamania kompresyjne często powodują ucisk na korzenie nerwów rdzeniowych i wystąpienie objawów neurologicznych: niedowładu lub porażenia zaopatrywanych przez nie okolic ciała oraz intensywnych zespołów bólowych. W najcięższych przypadkach uszkodzenia kręgów szyjnych może dojść do porażenia poprzecznego. W zależności od tego, który kręg jest złamany, może to być porażenie dwu- lub czterokończynowe.

Dodatkowym niebezpieczeństwem po urazie jest zwiększone obciążenie pozostałych kręgów. Jeśli przyczyną złamania była osteoporoza, grozi to zmiażdżeniem kolejnych trzonów i pogłębieniem się patologii.

Leczenie kompresyjnych złamań kręgosłupa

Kompresyjne złamania kręgosłupa leczone są zachowawczo lub operacyjnie. Standardowo chorego kwalifikuje się do leczenia zachowawczego. Przy urazach odcinka szyjnego stosuje się kołnierze ortopedyczne, które stabilizują kręgosłup, utrzymują go w prawidłowej osi i pozwalają na zrastanie się kręgu bez ucisku i deformacji. Kołnierz sprawia, że zrastający się trzon kręgu nie jest poddawany nadmiernemu obciążeniu, ponieważ ogranicza ruchy głowy, przejmuje część jej ciężaru i przenosi go na obręcz barkową, o którą jest oparty.

Przy złamaniach kompresyjnych kręgów piersiowych lub lędźwiowych podstawową metodą leczenia jest założenie gorsetu ortopedycznego, opartego o obręcz biodrową (kości biodrowe, kość krzyżowa, spojenie łonowe). Gorset taki umożliwia utrzymanie prostej pozycji ciała i reguluje zakres ruchomości tułowia, co ułatwia gojenie się złamania.

Chorzy ze złamaniami przebiegającymi z objawami intensywnego ucisku na struktury układu nerwowego albo deformującymi w sposób znaczny sylwetkę często są poddawani operacji neurochirurgicznej. Celem jest zlikwidowanie ucisku na nerwy czy rdzeń kręgowy przez odłamy kostne, przywrócenie prawidłowego ustawienia kręgosłupa. W niektórych przypadkach jedyną metodą osiągnięcia stabilizacji jest usztywnienie uszkodzonego kręgosłupa na stałe przy pomocy specjalnych stabilizatorów. Taki odcinek kręgosłupa staje się nieruchomy. Ogranicza ruchomość ciała, ale pozwala na zmniejszenie prawdopodobieństwa ciężkich powikłań neurologicznych i występowania uporczywych, bardzo intensywnych zespołów bólowych.

Zobacz film i dowiedz się jak jest zbudowany układ kostny:

Złamanie kompresyjne kręgosłupa – rehabilitacja

Rehabilitację po złamaniu kompresyjnym kręgosłupa podejmuje się bardzo wcześnie. Oczywiście w początkowym okresie, kiedy zrost kości dopiero się wytwarza, a chory chodzi w gorsecie lub kołnierzu ortopedycznym, zakres rehabilitacji jest ograniczony do ćwiczeń biernych lub wykonywanych w odciążeniu oraz do fizykoterapii i masaży.

Po uzyskaniu zrostu celem rehabilitacji jest wzmacnianie mięśni stabilizujących sylwetkę (tzw. taśm statodynamicznych). Chodzi tu głównie o mięśnie przykręgosłupowe. Dzięki temu zwiększa się odporność mięśni na zmęczenie i zabezpiecza chorego przed kolejnym urazem. Korekta zmienionej po urazie wady postawy może też zabezpieczyć pacjenta przed występowaniem dolegliwości bólowych lub ograniczyć ich natężenie.

Chorzy z osteoporozą nie poddają się leczeniu i rehabilitacji tak łatwo, jak osoby z prawidłowym uwapnieniem kości. Problemem jest powolne wytwarzanie zrostu (ze względu na brak wapnia w tkance kostnej) oraz podatność na kolejne urazy. W niektórych przypadkach noszenie kołnierza lub gorsetu ortopedycznego może być konieczne przez bardzo długi czas (lub nawet do końca życia). Dzięki temu ogranicza się pogłębianie zmian i poprawia komfort życia chorego.