Zespół policystycznych jajników jest problemem kobiet w wieku 25–45 lat. Schorzenie to nie ustępuje mimo zażywania leków, zanikają tylko jego objawy, trzeba więc leczyć policystyczne jajniki do końca życia.
Co to jest zespół policystycznych jajników?
Wielotorbielowatość, czyli zespół policystycznych jajników (PCOS) to często diagnozowane zaburzenie endykronologiczne, które wiąże się z nadmierną produkcją męskich hormonów płciowych – androgenów – oraz nieprawidłowym przebiegiem owulacji, a nawet jej brakiem. Jajniki pokryte są przez drobne, niezanikające pęcherze. W pierwszej fazie cyklu nie zostaje wyłoniony pęcherzyk dominujący (Graafa), z którego powinna być uwolniona komórka jajowa.
Zespół policystycznych jajników – przyczyny i objawy
Przyczyny zespołu policystycznych jajników nie są znane. Wiele wskazuje na to, że choroba może mieć podłoże genetyczne. PCOS objawia się podwyższoną wagą ciała, nieregularnym miesiączkowaniem, występowaniem trądziku na twarzy, a często także na szyi i ramionach, owłosieniem typu męskiego (hirsutyzmem), łysieniem skóry głowy pozostawiającym zakola, podwyższonym poziomem cukru we krwi, a także trudnościami z zajściem w ciążę. Kobiety z PCOS miewają miesiączki co kilka miesięcy lub nawet raz na kilka lat. Krwawienie, nawet jeśli się pojawi, nie musi oznaczać, że wystąpiło też jajeczkowanie. O policystycznych jajnikach można mówić wtedy, gdy są powiększone i pokryte co najmniej 12 małymi (o średnicy nie większej niż 9 mm) pęcherzykami.
Zespół policystycznych jajników – badania diagnostyczne
Aby stwierdzić występowanie torbieli na jajnikach, trzeba wykonać USG przezpochwowe lub przezodbytnicze. Konieczne jest także przeprowadzenie analizy krwi na obecność hormonów wydzielanych przez przysadkę mózgową (TSH i FSH) oraz określenie poziomu LH, testosteronu, prolaktyny i glukozy (OGTT). Ważne są dni cyklu, kiedy wykonuje się oznaczenia: FSH, LH i testosteron bada się w 1–3 dzień cyklu, a progesteron, prolaktynę w 20–22 dzień cyklu.
Zobacz także: Torbiel na jajniku – przyczyny, objawy, leczenie i szansa na zajście ciążę
Zespół policystycznych jajników – jak leczyć, co jeść?
Niezwykle istotną rolę w leczeniu zespołu policystycznych jajników odgrywa dieta. U wielu chorych z otyłością brzuszną unormowanie wagi ciała prowadzi do samoistnego pojawienia się owulacji, ponieważ redukcja tkanki tłuszczowej normuje wydzielanie estrogenów. Dieta przy policystycznych jajnikach powinna być uboga w cukry proste (zarówno słodycze, jak i produkty mączne) oraz nasycone kwasy tłuszczowe (tłuste mięso i nabiał). Można je zastąpić:
- błonnikiem, którego bogatym źródłem są pełnoziarniste produkty zbożowe, czyli ciemne pieczywo i makarony,
- nienasyconymi kwasami tłuszczowymi, np. omega-3 i omega-6, pochodzącymi przed wszystkim z olejów roślinnych (lnianego, słonecznikowego, sojowego), ryb i alg morskich.
Jeśli przy policystycznych jajnikach dieta nie przynosi poprawy, może okazać się konieczne wprowadzenie leczenia farmakologicznego. Trzeba poddać się hormonoterapii (przyjmować antykoncepcję hormonalną), która oprócz tego, że niweluje objawy PCOS, zmniejsza także ryzyko raka trzonu macicy. Na ten nowotwór kobiety z zespołem policystycznych jajników są szczególnie narażone. W niektórych przypadkach – przy nieprawidłowym OGTT i jeśli schorzeniem towarzyszącym jest cukrzyca typu II – lekarz może zalecić zażywanie leków stabilizujących poziom cukru we krwi. Zespół policystycznych jajników należy do schorzeń nieuleczalnych, ale od tego, czy uda się zahamować jego objawy, zależy komfort kobiety, która zmaga się z wieloma problemami, jak gęste, czarne włosy na ciele i twarzy oraz pojawianie się łysiny na głowie.
Zespół policystycznych jajników a ciąża
Kobiety z zespołem policystycznych jajników mogą zajść w ciążę i urodzić zdrowe dziecko. Muszą tylko być pod opieką ginekologa-endokrynologa, który podejmie odpowiednią terapię, a w razie konieczności zaleci wykonanie operacji lub zabiegu z użyciem lasera (drillingu jajnika).
Zobacz także: Laparoskopia torbieli jajnika – zalety laparoskopii ginekologicznej i możliwe powikłania
Leczenie policystycznych jajników metodą farmakologiczną w przypadku, gdy pacjentka stara się o potomstwo, wygląda nieco inaczej niż u chorych, które nie planują mieć dzieci. Podaje się leki stymulujące owulację (np. klomifen), a kiedy uda się wywołać jajeczkowanie – progesteron. Hormon ten reguluje cykl, jeśli nie dojdzie do zapłodnienia. Policystyczne jajniki sprawiają, że ryzyko poronień wzrasta, ponieważ mogą się pojawić dodatkowe zaburzenia hormonalne. Dlatego bardzo ważne jest stałe monitorowanie poziomu progesteronu, który w razie niedoboru można podać w pierwszym trymestrze ciąży. Mimo zespołu policystycznych jajników zdarza się jednak ciąża samoistna – wówczas szanse na jej utrzymanie są większe.