Jelito cienkie jest częścią układu pokarmowego, a jednocześnie jego najdłuższą częścią – średnia długość u osoby dorosłej wynosi 5–6 metrów. Znajduje się między żołądkiem a jelitem grubym. Jelito cienkie dzieli się na dwunastnicę, jelito czcze i kręte. Jego zasadniczą funkcją jest wchłanianie substancji odżywczych, które są dostarczane do organizmu wraz z pożywieniem. Niektóre choroby mogą spowodować, że czynność ta zostanie zaburzona, czego skutkiem jest konieczność stosowania żywienia pozajelitowego. Jedną z nich jest zespół krótkiego jelita, który dotyka dzieci i dorosłych.

Przyczyny zespołu krótkiego jelita u dzieci

Zespół krótkiego jelita (SBS – short bowel syndrome) jest stanem chorobowym, w którym doszło do skrócenia jelita cienkiego, a w konsekwencji do wyłączenia jego fizjologicznej czynności. Prowadzi to do poważnych zaburzeń funkcjonowania organizmu, ponieważ zostaje upośledzone wchłanianie ważnych dla życia substancji odżywczych i wody. Zespół jelita krótkiego u dzieci w Polsce występuje rzadko. Szacuje się, że dotyczy on 6 osób na milion mieszkańców.

Przyczyny krótkiego jelita u dzieci to między innymi choroby, które prowadzą do niewydolności tego narządu. Wśród nich wymienia się przede wszystkim:

• mukowiscydozę;

• celiakię;

• chorobę Leśniowskiego-Crohna;

• przetoki zewnętrzne i wewnętrzne.

Zespół krótkiego jelita pojawia się także po resekcji części tego narządu. Zabieg chirurgiczny jest przeprowadzany, kiedy dojdzie do martwicy jelita, niedotlenienia (martwicze zapalenie jelit), urazu mechanicznego, zadzierzgnięcia jelita lub procesu nowotworowego.

Objawy zespołu krótkiego jelita u dzieci

Pierwsze objawy zespołu jelita krótkiego u dzieci, związane z zaburzeniami czynności tego narządu to długotrwałe biegunki. Prowadzą one do poważnych zaburzeń wodno-elektrolitowych, odwodnienia oraz kwasicy metabolicznej. Bardzo szybko dochodzi także do niedożywienia, niedoborów pokarmowych i związanego z nimi wyniszczenia organizmu.

Jak leczy się zespół krótkiego jelita u dzieci?

Leczenie zespołu krótkiego jelita u dzieci ma na celu przede wszystkim utrzymanie prawidłowego odżywienia i nawodnienia organizmu oraz przystosowanie jelita cienkiego do nowego sposobu funkcjonowania i umożliwienie dziecku prawidłowego rozwoju. Leczenie zespołu krótkiego jelita dzieli się na 3 etapy: pooperacyjny, adaptacyjny, długotrwały. Terapia oraz czas trwania poszczególnych etapów wygląda inaczej u każdego pacjenta.

Postępowanie lecznicze polega na odpowiednim żywieniu pacjenta drogą pozajelitową, dojelitową, a następnie doustną. Zespół krótkiego jelita u dzieci można leczyć także przy pomocy zabiegu chirurgicznego. Polega on na wydłużeniu jelita metodą STEP. Możliwy jest także przeszczep jelita. W łagodzeniu późnych objawów zespołu krótkiego jelita pomocna jest farmakoterapia. Chorym podaje się leki przeciwbiegunkowe, zmniejszające wydzielanie kwasu solnego i kwasów żółciowych.

Zespół krótkiego jelita – dieta i żywienie

U dzieci, u których wystąpił zespół krótkiego jelita, włącza się żywienie pozajelitowe. Oznacza to, że wszystkie składniki odżywcze podawane są dożylnie. Ważne jest także szybkie wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych. Równolegle należy wprowadzać żywienie dojelitowe (np. przez zgłębnik), jednak nie więcej niż 30 ml/kg mc. dziennie. Zdecydowanie lepiej działa żywienie ciągłe zamiast pojedynczych wstrzyknięć pokarmu. W okresie adaptacyjnym wprowadza się żywienie doustne. W leczeniu długotrwałym istotna jest odpowiednia dieta.

U niemowląt bardzo ważne jest jak najszybsze wprowadzenie mleka matki do diety, ponieważ ułatwia ono przystosowanie układu pokarmowego do nowego funkcjonowania. U starszych dzieci dieta w zespole krótkiego jelita w okresie adaptacji powinna składać się z:

• kleików (poza kleikiem z kaszy jęczmiennej);

• puree z warzyw;

• przetartych owoców;

• kisielu;

• rozcieńczonych soków warzywnych;

• zup kremów;

• zmiksowanego mięsa, ryb, wędlin, twarogu;

• pieczywa pszennego bez skórki.

Kiedy dziecko dobrze toleruje żywienie doustne, należy wprowadzić dietę lekkostrawną. Jadłospis powinien składać się z 5–6 posiłków o małej objętości. Podstawowym składnikiem energetycznym powinny być węglowodany złożone, trzeba natomiast unikać cukrów prostych i potraw przyspieszających perystaltykę (napojów gazowanych, ostrych przypraw, buraków, papryki, śliwek, grochu, fasoli, soczewicy, kapusty, kalafiora, cebuli). Pokarmy powinny być rozdrobnione.

W diecie pacjentów z zespołem krótkiego jelita należy ograniczyć także tłuszcze, a zwłaszcza ciężkostrawne tłuszcze zwierzęce. Stosować można oliwę z oliwek, olej kokosowy i masło. Każdy posiłek powinien zawierać pełnowartościowe białko zwierzęce (z wyłączeniem baraniny, wieprzowiny i kaczki).

Kiedy u dziecka z zespołem krótkiego jelita pojawi się biegunka, należy zastosować dietę biegunkową, która działa zapierająco. Podawać można np. ryż, pieczone jabłko, kisiel. Warto pamiętać o odpowiednim nawodnieniu.

Zobacz wideo: SIBO. Jak wygląda życie z chorobą?

Bibliografia:

1. F. Navarro i wsp., Zespół jelita krótkiego: powikłania, leczenie i zagadnienia nierozstrzygnięte, [w:] „Pediatria po Dyplomie”, 2010, vol.14, nr 6, s. 71–82.

2. F. Navarro i wsp., Zespół krótkiego jelita: epidemiologia, patofizjologia i adaptacja, [w:] „Pediatria po Dyplomie” 2010, vol. 14, nr 3, s. 57–65.