Zespół Bealsa został opisany po raz pierwszy na początku lat siedemdziesiątych XX wieku. Nazywany jest też zespołem Bealsa-Hechta, gdyż to właśnie ci dwaj naukowcy wspólnie zauważyli odrębność i powtarzalność pewnego obrazu klinicznego. W angielskiej nomenklaturze chorobę określa się jako CCA – congenital constractural aracnodactyly.
Zobacz także:
Fibrynogen – przyczyny jego nadmiaru i niedoboru. Badanie I czynnika krzepliwości krwi
Drżenie mięśni – jakie są przyczyny? Na jakie choroby wskazuje drżenie mięśni?
Dysplazja stawu biodrowego – jak się objawia u dzieci i dorosłych?
Jaka jest przyczyna zespołu Bealsa?
Przyczyną zespołu Bealsa jest mutacja genów znajdujących się w chromosomie nr 5. Odpowiadają one za prawidłową syntezę białka wpływającego na strukturę tkanki łącznej – fibryliny-1. Choroba nie przenosi się na chromosomach płciowych (X, Y), dlatego mówi się o dziedziczeniu autosomalnym, a jako że do zachorowania wystarczy nieprawidłowy gen od jednego rodzica – o mechanizmie dominującym Uważa się, że około 20% zachorowań wynika nie z dziedziczenia wadliwego genu, ale (podobnie jak w innych zespołach dotyczących fibryliny-1) ze spontanicznej mutacji, która pojawia się w genotypie komórki jajowej lub plemnika. Oznacza to, że na zespół Bealsa może zachorować dziecko zdrowych rodziców.
Jakie są podstawowe objawy zespołu Bealsa?
Podstawowym objawem zespołu Bealsa jest tzw. arachnodaktylia – nieproporcjonalnie wydłużone i cienkie palce u rąk i nóg. Zjawisko to określa się też mianem pająkowatości palców. Takiej wadzie towarzyszy zwykle sztywność stawów i zwiększone napięcie mięśni oraz ścięgien w obrębie przedramion i dłoni. Prowadzi to do trwałych przykurczów palców, które deformują rękę i ograniczają jej sprawność.
Innym bardzo częstym objawem CCA są utrwalone skrzywienia kręgosłupa. Mogą one być boczne (skoliozy) albo mieć charakter kifozy – wygięcia w płaszczyźnie przednio-tylnej, z wypukłością łuku skierowaną ku tyłowi. Czasami wada ta przyjmuje postać kifoskoliozy – łączącą obie wersje skrzywienia. Zaburzenia te są mocno zaznaczone, tym bardziej, że dla zespołu Bealsa charakterystyczny jest również niedostateczny rozwój (hipoplazja) mięśni.
Typowym dla zespołu Bealsa objawem jest deformacja małżowin usznych – wynikająca z nieprawidłowego wykształcenia szczątkowych, związanych z uchem mięśni i zwiększonego ich napięcia.
Inne objawy zespołu Bealsa
Zespół Bealsa jest, co do etiologii i objawów, zbliżony do choroby Marfana – częstszego i lepiej zbadanego zespołu wad wrodzonych. W związku z tym podstawowy obraz kliniczny może być uzupełniony pojawianiem się rzadszych objawów typowych dla tej drugiej choroby. Dotyczą one na przykład:
- układu krążenia (np. wad serca, skłonności do powstawania tętniaków rozwarstwiających aorty),
- oczu (podwichnięcia soczewki, krótkowzroczności, skłonności do jaskry, niedorozwoju tęczówki),
- zaburzenia wzrostu i proporcji ciała,
- nieprawidłowego wykształcenia powłok policzków,
- wad układu nerwowego,
- wad budowy klatki piersiowej,
- wiotkości torebek stawowych i nadmiernej ruchomości w stawach,
- przykurczów mięśni,
- anomalii budowy żuchwy (zmniejszonej wielkości, nieprawidłowego ustawienia).
Wszystkie wyrażające się klinicznie objawy zespołu Bealsa prowadzą do trwałego uszczerbku na zdrowiu i upośledzenia zdolności motorycznych chorego. Zmniejszają one możliwość normalnego funkcjonowania, podejmowania pracy, a w zaawansowanych stadiach choroby zmuszają również do poszukiwania stałej opieki innych osób.
Leczenie zespołu Bealsa
Zmiany chorobowe, jakie powstają w przebiegu zespołu Bealsa, mają charakter postępujący i są nieodwracalne. Nie ma w chwili obecnej żadnych sposobów leczenia, które likwidowałyby przyczynę choroby lub całkowicie hamowałyby jej postęp. Nie ma też możliwości suplementacji organizmu prawidłową filbyliną-1. Oznacza to, że wszystkie działania mają charakter profilaktyczny i objawowy. We wczesnej fazie życia dziecka niezbędne jest pełne zdiagnozowanie obecnych zespołów, by można było jak najwcześniej podjąć działania zapobiegające pogłębianiu się dysfunkcji. Dotyczy to np. wad serca, które w pewnej części można leczyć kardiochirurgicznie, zanim jeszcze pojawią się objawy niewydolności krążenia.
Chory musi znajdować się pod stałą opieką zespołu specjalistów, którzy znają specyfikę tego typu chorób i mogą podejmować skuteczne, zakrojone na dużą skalę działania diagnostyczne i terapeutyczne przez odpowiednio długi czas. Niezbędne jest prowadzenie kompleksowej rehabilitacji i działań usprawniających, by nie dopuścić do nasilania się przykurczów i ograniczania ruchomości stawów. Ćwiczenia pozwalają też zachować na dłużej sprawność, zdolność do pracy czy samoobsługi.
Choroby rzadkie. Co trzeba o nich wiedzieć? Dowiesz się tego z filmu:
Bibliografia:
J. Bal, Genetyka medyczna i molekularna, Warszawa 2017.
G. Drewa, T. Ferenc, Genetyka medyczna. Podręcznik dla studentów, Wrocław 2011.