Zerwanie więzadła pobocznego to sygnał do rozpoczęcia terapii. Nieleczony uraz grozi niestabilnością kolana i rozwojem zmian zwyrodnieniowych, które mogą być przyczyną dodatkowych dolegliwości. Współczesna metody leczenia umożliwiają powrót do normalnego życia, a nawet do wyczynowego uprawiania sportu.
Budowa stawu kolanowego i rola więzadeł
Staw kolanowy tworzą dwie kości: udowa i piszczelowa. Skomplikowana struktura elementów pomocniczych umożliwia wykonywanie zarówno ruchów zgięcia i prostowania, jak i (przy zgięciu kończyny) rotacji wewnętrznej i bocznej stopy. Jest to możliwe dzięki obecności w stawie łąkotek (chrzęstnych struktur zlokalizowanych pomiędzy powierzchniami stawowymi) oraz bardzo rozwiniętemu mechanizmowi stabilizującemu. W jego skład wchodzą więzadła krzyżowe, więzadła poboczne (przyśrodkowe i boczne) oraz reszta elementów torebki stawowej. Więzadła są mocnymi pasmami łącznotkankowymi, które zapobiegają nadmiernej ruchomości w stawie i odpowiednio ograniczają ruchy w określonych płaszczyznach. Więzadła poboczne stabilizują kolano w płaszczyźnie bocznej – nie pozwalają na znaczące odchylenie (wygięcie) kończyny w bok albo ku środkowi.
Więzadła poboczne – urazy
Urazy więzadeł pobocznych związane są z dynamicznymi przeciążeniami wynikającymi np. z nagłej zmiany kierunku ruchu, nieprawidłowego postawienia stopy na podłożu, nadmiernego obciążenia stawu (np. podczas dźwigania ciężkich przedmiotów albo jazdy na nartach, rolkach lub łyżwach), które nie może być skompensowane siłą mięśni uda. Przyczyną urazu może też być kolizja z inną osobą lub przedmiotem, dlatego bardzo często spotyka się go u sportowców, m.in. futbolistów, rugbistów czy koszykarzy. Przy sile działającej w poprzek osi kończyny (z boku) dochodzi do naciągnięcia, naderwania lub całkowitego zerwania więzadła pobocznego. Z urazem tym mogą wiązać się inne powikłania, jak np. pęknięcie łąkotki (w przypadku więzadła bocznego – przyśrodkowej i odwrotnie), zerwanie któregoś z więzadeł krzyżowych albo rozerwanie torebki stawowej.
Objawy zerwania więzadła pobocznego
Zerwanie ma najczęściej charakter gwałtowny, choć może być też wynikiem powtarzających się przeciążeń i mikrourazów. Zdarzeniu towarzyszą:
- ostry ból,
- nasilający się obrzęk,
- brak stabilności stawu w postaci „uciekania” kolana w stronę przeciwną do miejsca zerwania więzadła (np. przy uszkodzeniu więzadła przyśrodkowego kolano w pozycji stojącej ma tendencję do przemieszczania się w bok),
- pojawienie się rozszerzającego się krwiaka w okolicy kolana.
Zerwanie więzadła pobocznego – postępowanie
Chory nie powinien chodzić. Należy ułożyć go w pozycji półleżącej lub leżącej, z uniesioną i podpartą na całej długości nogą. Kolano powinno znajdować się w lekkim zgięciu (co zwykle zapewnia zmniejszenie dolegliwości bólowych), należy pod nie podłożyć zwinięty ręcznik lub inny miękki przedmiot.
Zmniejszeniu natężenia bólu służy też (choćby prowizoryczne) unieruchomienie kończyny.
Aby zmniejszyć obrzęk (i często pojawiające się w takich sytuacjach krwawienie dostawowe lub podskórne), chorą okolicę należy obłożyć lodem lub schłodzić w inny sposób.
Chorego powinno się możliwie szybko przetransportować do szpitala.
Zerwane więzadło poboczne – leczenie
Podstawową zasadą postępowania jest wczesna diagnostyka i leczenie operacyjne. Stosowana dawniej strategia oczekiwania, aż ustąpią objawy zapalne i aż wchłonie się krwiak wewnątrztorebkowy, została odrzucona, ponieważ wysięk zapalny i krew w obrębie stawu (szczególnie unieruchomionego) szybko się organizują, powodując powstawanie zmian zwyrodnieniowych. Pogarsza to późne wyniki leczenia, obniża sprawność kolana i jest przyczyną dolegliwości, które z wiekiem coraz bardziej się nasilają.
Metodę leczenia określa się na podstawie badań diagnostycznych, takich jak ultrasonografia, tomografia lub magnetyczny rezonans jądrowy oraz artroskopia.
Artroskopia to zabieg diagnostyczny lub leczniczy, wykonywany przy użyciu urządzenia pozwalającego na oglądanie wnętrza stawu za pomocą specjalnego, wprowadzonego przez małe nacięcie, układu optycznego. Obraz o dużej rozdzielczości jest widoczny na ekranie monitora, pozwala na określenie stanu więzadeł i podjęcie (specjalnymi mikronarzędziami) odpowiedniego leczenia. Zerwane więzadło może być zszyte, w niektórych przypadkach wzmocnione dodatkowym, elastycznym implantem w postaci taśmy albo (gdy stopień zniszczenia tkanek jest bardzo duży) całkowicie zastąpione sztucznym elementem. Jednocześnie z rekonstrukcją więzadła można wykonać zabieg na uszkodzonych łąkotkach lub zszyć torebkę stawową.
Rehabilitacja w zerwaniu więzadeł pobocznych
Rehabilitacja pooperacyjna obejmuje:
- wczesne uruchomienie kolana (ruchy bierne, później ćwiczenia własne chorego w odciążeniu i pod ciężarem ciała),
- w późniejszej fazie – wzmacnianie siły mięśni zapewniających większą stabilność stawu kolanowego, by nie dopuścić do powtórnego urazu.