Zapalenie wyrostka robaczkowego jest schorzeniem, którego doświadcza relatywnie duża część populacji. Znaczna ilość zachorowań dotyczy dzieci i młodzieży. Ze względu na zmiany w jamie brzusznej, większą niż normalnie zapadalność obserwuje się u kobiet w ciąży.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – objawy

Początkowe objawy zapalenia wyrostka robaczkowego są nieswoiste. Pojawiają się bóle brzucha zlokalizowane w okolicy pępka, albo nawet w nadbrzuszu. Chory zaczyna skarżyć się na nudności i wymiotować. Może wystąpić niewielka gorączka.

W późniejszej fazie choroby ból przemieszcza się do prawego podbrzusza, nasila się i może zmuszać chorego do przyjęcia pozycji oszczędzającej (na plecach ze zgiętymi kolanami lub na boku z podkurczonymi nogami).

W badaniu lekarskim stwierdza się niewielką gorączkę, przyspieszenie tętna, suchość śluzówek. Brzuch jest bolesny podczas ucisku w charakterystycznych miejscach po prawej stronie:

• w punkcie Lanza (w 1/3 odległości pomiędzy prawym a lewym kolcem biodrowym przednim górnym),
  
• w punkcie McBurneya (w 1/2 odległości pomiędzy kolcem biodrowym przednim górnym a pępkiem).
  

Częstymi testami są różne odmiany objawów Jaworskiego i Rovsinga. Podczas ruchu kończyny dolnej ucisk na kątnicę i wyrostek mięśni znajdujących się wewnątrz miednicy powoduje ból.

Rozwiniętemu zapaleniu wyrostka robaczkowego mogą towarzyszyć objawy otrzewnowe – napięcie powłok brzusznych, dodatni objaw Blumberga, miejscowa bolesność podczas kaszlu, symptomy niedrożności porażennej jelit (wzdęcia, pusty odgłos opukowy, brak perystaltyki). Chory może bardzo cierpieć i być w stanie podwstrząsowym.

Objawy mogą być niecharakterystyczne, jeśli wyrostek jest bardzo długi, znajduje się w nietypowym położeniu (zakątniczym, miednicowym, wstępującym) albo jeśli dojdzie do powstania nacieku lub (po perforacji wyrostka) ropnia okołowyrostkowego.

Badania dodatkowe wykazują zwykle mierną leukocytozę (do 15000/mm3) i podniesienie odczynu Biernackiego (OB). W badaniu ultrasonograficznym (USG) może się zaznaczać pogrubiała ściana wyrostka i jego powiększona średnica, naciek lub ropień.

Przeglądowe badanie rentgenowskie (RTG) brzucha w pozycji stojącej w przypadku niedrożności może ujawniać poziomy płynu w jelitach.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – przyczyny

Współcześnie za przyczynę zapalenia wyrostka robaczkowego uważa się jego mechaniczną niedrożność. Zamknięcie ujścia wyrostka do kątnicy przez masy kałowe, pasożyty, powiększony lokalny węzeł chłonny, pestkę lub inne ciało obce powoduje zastój treści i rozwój objawów zapalnych. Początkowo dotyczą one śluzówki wyrostka, później rozszerzają się na całą ścianę, powodując jej osłabienie. Pod wpływem zbierających się w wyrostku wydzieliny śluzowej i wysięku zapalnego dochodzi w nim do wzrostu ciśnienia, ucisku na naczynia krwionośne i zaburzenia ukrwienia ściany. Prowadzi to do jej martwicy, a nawet pęknięcia.

Perforacja wyrostka powoduje wylanie się zakażonej bakteriami jelitowymi treści zapalnej do jamy otrzewnej. Dochodzi do rozlanego zapalenia albo do powstania nacieku zapalnego (gdy otrzewna trzewna sieci większej i jelit okleja miejsce wycieku, ograniczając obszar zmian chorobowych). Jeśli zapalenia w nacieku nie udaje się ograniczyć (siłami odporności organizmu albo antybiotykoterapią), może w jego miejscu powstać ropień.

Zapalenie wyrostka robaczkowego różnicuje się najczęściej z:

• zapaleniem przydatków macicy u kobiet,
  
• zapaleniem uchyłka Meckela (struktura podobna do wyrostka robaczkowego, zlokalizowana w końcowym odcinku jelita cienkiego),
  
• ciążą pozamaciczną,
  
• zapaleniem lub perforacją uchyłku jelita grubego.
  

Zapalenie wyrostka robaczkowego – leczenie

Podstawową metodą leczenia jest operacyjne usunięcie wyrostka robaczkowego (appendektomia). Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym metodą klasyczną lub endoskopowo. Operacja polega na otwarciu powłok, jamy otrzewnej, wypreparowaniu i podwiązaniu zarówno wyrostka, jak i jego tętnicy oraz zabezpieczeniu miejsca wycięcia wyrostka tzw. szwem kapciuchowym, zapewniającym szczelność kątnicy w tym miejscu.

Zabieg jest bardziej skomplikowany, gdy:

• zmiany ropowicze lub zgorzel (martwica) wyrostka powodują powstanie zlepów z siecią większą lub z pętlami jelitowymi,
  
• dojdzie do zapalenia otrzewnej,
  
• pacjentem jest dziecko,
  
• operacja jest wykonywana u kobiety w ciąży (ze względu na trudności w dotarciu do wyrostka oraz konieczność wykonania znieczulenia),
  
• chory jest w zaawansowanym wieku, ma zmiany otępieńcze, cierpi na niewydolność krążeniowo-oddechową, niewydolność nerek lub wątroby. 
  

Operację odracza się tylko w przypadku stwierdzenia nacieku okołowyrostkowego. Podejmuje się intensywne leczenie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, a kiedy objawy znacząco się zmniejszą, dokonuje się appendektomii.

Ostre zapalenie wyrostka lub ropień okołowyrostkowy są bezwzględnymi wskazaniami do zabiegu operacyjnego. Powstająca zgorzel może wywołać zapalenie otrzewnej, które jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Wcześnie podjęta interwencja chirurgiczna zapewnia pełne wyzdrowienie w ponad 99% przypadków. Brak wyrostka robaczkowego nie powoduje żadnych dysfunkcji lub objawów patologicznych.