Zapalenie nerwu twarzowego to ostry proces, który powoduje zmiany w strukturze i działaniu nerwu twarzowego. Charakterystyczne objawy pozwalają na szybkie postawienie rozpoznania i zwykle ustępują samoistnie po kilku tygodniach. Po przebytej chorobie mogą pozostać trwałe ślady w postaci niedowładów, zaburzeń funkcjonowania ślinianek, gruczołów łzowych lub odczuwania smaków i dźwięków.

Nerw twarzowy – funkcja i przebieg

Nerwy twarzowe stanowią VII parę nerwów czaszkowych. Wychodzą one z czaszki przez wąskie kanały i rozdzielają się na wiele gałązek zaopatrujących ucho, mięśnie i powłoki twarzy, ślinianki, gruczoły łzowe oraz część języka. Większość włókien to włókna ruchowe, lecz część z nich ma charakter czuciowy albo należy do układu autonomicznego.

Przyczyny zapalenia nerwu twarzowego

Podstawowymi przyczynami zapalenia nerwu twarzowego są:

• infekcja zwojów nerwu przez wirusy opryszczki zwykłej (HSV I),

• wtórne zapalenie wynikające z procesu toczącego się w pobliżu jego przebiegu (np. przy przewlekłym zapaleniu ucha środkowego),

• ucisk na nerw wywierany przez ściany kanałów czaszki, przez które nerw ten przechodzi,

• urazy czaszki.

Mechanizm rozwoju zapalenia związany jest z powstaniem obrzęku nerwu, upośledzeniem krążenia cytoplazmy w włóknach nerwowych i zaburzeniem ich odżywiania. Mogą go także wyzwolić miejscowe, ograniczone zmiany degeneracyjne, będące skutkiem ucisku.

Czynnik zapalny może powodować obrzęk nerwu i zwiększenie średnicy jego pnia. Ponieważ kanały kostne, przez które nerw przechodzi, są bardzo wąskie, na zmieniony chorobowo nerw wywierany jest w nich dodatkowy ucisk, powodujący często wtórne nasilenie dolegliwości.

Zapalenie nerwu twarzowego – objawy

Pierwszymi symptomami zapalenia nerwu twarzowego są dolegliwości bólowe, które lokalizują się w okolicy ucha. Nasilenie zmian powoduje uczucie dyskomfortu, obrzęknięcia, drętwienia twarzy. W rozwijającym się zapaleniu pojawiają się często objawy porażenia nerwu twarzowego. Takie porażenie nie zawsze jest związane z procesem zapalnym. Może do niego dochodzić samoistnie, bez uchwytnej przyczyny. Określa się je wtedy mianem zespołu Bella.

Zapalenie nerwu twarzowego trwa zwykle od kilkunastu dni do kilku tygodni. Najczęściej ustępuje samoistnie. Cięższe przypadki zachorowań mogą pozostawiać trwałe następstwa (niedowłady, zaburzenia czucia), jeśli nerw nie regeneruje się całkowicie.

Neuralgia nerwu trójdzielnego, czyli co? Dowiesz się tego z filmu:

Objawy porażenia nerwu twarzowego

Porażenie nerwu twarzowego obejmuje najczęściej wszystkie typy włókien – ruchowe, czuciowe i wegetatywne. Powoduje to powstanie po stronie chorej objawów, takich jak:

• upośledzenie lub całkowite zniesienie mimiki twarzy,

• niemożność mrugania i zamknięcia oka,

• opadanie kącika ust, niemożność wyszczerzenia zębów czy złożenia warg do gwizdania,

• wygładzenie czoła i bruzdy nosowo-wargowej,

• zaburzenia pracy ślinianek i gruczołu łzowego,

• nieprawidłowe odczuwanie smaku,

• zaburzenia słuchu (pod postacią osłabienia słuchu lub nadwrażliwości na dźwięki z otoczenia).

Opisane objawy są typowe dla porażenia nerwu twarzowego o typie obwodowym. Jeśli dochodzi do ośrodkowego porażenia nerwu twarzowego, to dominującym objawem staje się opadanie kącika ust i opisane wraz z nim zjawiska (brak możliwości gwizdania czy szczerzenia zębów).

Leczenie zapalenia i porażenia nerwu wzrokowego

Jeśli powodem występowania porażenia nerwu wzrokowego jest jego zapalenie, a wykluczono inne przyczyny, można w niektórych przypadkach nie podejmować terapii, gdyż zespół ten ma tendencję do samoistnego wyleczenia. Gdy objawy są bardzo nasilone, uniemożliwiają choremu normalne funkcjonowanie i powodują u niego znaczny dyskomfort, można w celu przyspieszenia cofania się zmian podawać leki przeciwzapalne (najczęściej glikokortykosteroidy).

W przypadku zaburzenia wydzielania łez ważne jest chronienie rogówki przez wysychaniem i powikłaniami pod postacią jej owrzodzenia czy zapalenia. Można podawać preparaty stosowane normalnie w przypadku zespołu suchego oka, czyli krople nawilżające rogówkę (tzw. sztuczne łzy), zawierające hialuronian sodowy albo inne podobnie działające substancje.

Ustąpienie objawów można przyspieszyć, stosując elektrostymulację, nagrzewanie twarzy promieniowaniem podczerwonym, robiąc ciepłe okłady czy masując twarz. Leczenie zapalenia spowodowanego wirusem HSV I może wymagać w ciężkich przypadkach podawania leków przeciwwirusowych, np. acyklowiru.