Zakażenie wewnątrzmaciczne to zakażenie podczas ciąży, obejmujące błony i wody płodowe. Wywołują je wirusy, pierwotniaki lub bakterie. Choroba ma najczęściej formę zakażenia wstępującego z pochwy lub kanału szyjki macicy. Najniebezpieczniejsze zakażenia wewnątrzmaciczne określone zostały akronimem TORCH, który powstał od pierwszych liter: Toxoplasma gondii, Others infections microorganisms, Rubella virus, Cytomegalovirus, Herpes simplex virus.

Zakażenie wewnątrzmaciczne – co to jest i co je wywołuje?

W przebiegającej prawidłowo ciąży płyn owodniowy, zwany wodami płodowymi, jest jałowy do czasu rozpoczęcia porodu. Podczas czynności porodowej na skutek poszerzania się kanału szyjki macicy następuje nierzadko przemieszczanie się do jamy owodniowej znajdujących się w drogach rodnych bakterii. Jednakże wcześniejsza izolacja drobnoustrojów z wód płodowych świadczy o zakażeniu wewnątrzmacicznym. Stan ten definiuje się jako zakażenie w obrębie błony i wód płodowych.

Drobnoustroje chorobotwórcze docierają do płodu przede wszystkim drogą wstępującą, która polega na przemieszczeniu się patogenów do macicy z położonych niżej narządów. Przyczynami zakażenia wewnątrzmacicznego mogą być tutaj m.in.: bakteryjne zapalenie pochwy, rzeżączka wywołana przez Gram-ujemną bakterię o nazwie dwoinka rzeżączki (z łac. Neisseria gonorrhoeae), mikoplazmy, chlamydie, drożdżaki, paciorkowce z grupy B.

Do zakażenia wewnątrzmacicznego u noworodka dojść może drogą krwi. Jako przykłady można podać tu: kiłę wywoływaną przez krętka bladego (z łac. Treponema pallidum); wybrane krętki z rodzaju Borrelia odpowiadające za boreliozę; toksoplazmozę spowodowaną pierwotniakiem Toxoplasma gondii; listeriozę wywołaną Gram-dodatnimi pałeczkami Listeria monocytogenes; cytomegalowirusa (CMV) powodującego cytomegalię. Możliwe jest też zakażenie przez ciągłość czy drogą śródporodową.

Zobaczcie, co trzeba wiedzieć o macicy:

Czynniki sprzyjające zakażeniu wewnątrzmacicznemu

Specjaliści wśród czynników sprzyjających zakażeniu wewnątrzmacicznemu wymieniają przede wszystkim:

• przedwczesne odpływanie płynu owodniowego,
• zakażenia w pochwie lub w kanale szyjki,
• ekspozycję na krew i wydzieliny kanału rodnego, uraz okołoporodowy,
• częste badania przez pochwę, szczególnie bez odpowiedniego przygotowania,
• poddawanie inwazyjnym procedurom jak wewnątrzmaciczna transfuzja krwi płodu czy amniocenteza, tj. pobranie płynu owodniowego,
• sprawność odpowiedzi immunologicznej matki i płodu,
• niski status socjoekonomiczny i młody wiek matki.

Zakażenie wewnątrzmaciczne – objawy

Zakażenie wewnątrzmaciczne objawia się m.in.: temperaturą ciała rodzącej >38°C, przyspieszonym oddechem, odpływaniem mętnego płynu owodniowego o nieprzyjemnym zapachu. Objawem zakażenia wewnątrzmacicznego w ciąży jest tachykardia (stan charakteryzujący się przyspieszeniem rytmu pracy serca powyżej 100 uderzeń na minutę) matki i płodu. Dodatkowo w badaniach stwierdza się leukocytozę (zwiększoną liczbę białych krwinek, czyli leukocytów), podwyższone stężenie prokalcytonin (PCT) i białka C-reaktywnego (CRP). Inne dolegliwości mogą się różnić w zależności od wywołującego zakażenie drobnoustroju.

Konsekwencje zakażenia wewnątrzmacicznego

Przebieg i skutki zakażenia wewnątrzmacicznego determinowane są w dużym stopniu etapem trwania ciąży, na którym do niego doszło. Za najbardziej niebezpieczne uznaje się zakażenia rozwijające się podczas pierwszego trymestru ciąży. Infekcja może się wówczas zakończyć wewnątrzmacicznym obumarciem płodu, ciężkimi wadami wrodzonymi czy zahamowaniem rozwoju wewnątrzmacicznego. Przyczyniające się do powstania zakażenia wewnątrzmacicznego drobnoustroje chorobotwórcze doprowadzić mogą do pęknięcia błon płodowych, a w konsekwencji do przedwczesnego porodu. Istnieje ryzyko rozwoju płodowego zespołu odpowiedzi zapalnej (z ang. fetal inflammatory response syndrome, FIRS). Noworodki zagrożone są wtedy wzmożonym prawdopodobieństwem posocznicy, dysplazji oskrzelowo-płucnej, wstrząsu septycznego, zespołu zaburzeń oddychania, mózgowego porażenia dziecięcego. Ciężkie komplikacje zdrowotne zakończyć się mogą zgonem dziecka niedługo po przyjściu na świat.

Jak przeciwdziałać zakażeniu wewnątrzmacicznemu?

Według ekspertów przeciwdziałanie zakażeniom wewnątrzmacicznym opierać się powinno na:

• pobieraniu z kanału szyjki macicy posiewów bakteriologicznych,
• stosowaniu w uzasadnionych przypadkach profilaktycznej farmakoterapii,
• przestrzeganiu zasad aseptyki podczas badań przez pochwę, odbierania porodu i po porodzie przy kontroli ciągłości kanału rodnego,
• informowaniu o zasadach higieny i pielęgnacji.

Zakażenie wewnątrzmaciczne – postępowanie

Postępowanie w przypadku zakażenia wewnątrzmacicznego determinowane jest etapem ciąży. Kiedy jest zbyt wcześnie na poród, wobec ciężarnej stosuje się odpowiednią farmakoterapię i kontroluje stan dziecka. Z kolei gdy dziecko jest zdolne do funkcjonowania poza organizmem matki i doszło do pęknięcia błon płodowych, następuje wcześniejsze zakończenie ciąży.

Bibliografia:

1. Rekomendacje zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące opieki okołoporodowej i prowadzenia porodu, „Ginekologia Polska”, 2009, 80, s. 548–557.

2. Skrzypczak J., Zakażenie wewnątrzmaciczne, „Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia”, 2013, 6(2), s. 113–114.

3. Bręborowicz G.H., Banaszewska B., Położnictwo i ginekologia, Warszawa, PZWL, 2005.

4. Dudenhausen J.W., Położnictwo praktyczne i operacje położnicze, Warszawa, PZWL, 2008.

5. Sierońmieszko D., Opiłka N., Pediatria. Lek last minute, Wrocław, Edra Urban & Partner, 2017.

6. Drews K., Pieńkowski W., Zakażenie wewnątrzowodniowe – nadal więcej pytań niż odpowiedzi, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna”, 2016, 1(4), s. 141–151.