W diagnostyce klinicznej wyróżnia się kilka powodów, dla których wykonuje się wymaz z gardła. Najczęstszym jest podejrzenie anginy paciorkowcowej. Wymaz z gardła jest jednak pobierany również w celach diagnostyki zakażeń grypą bądź innymi patogennymi drobnoustrojami. Wszystkie wymazy różnią się elementami składowymi, jednak ogólne zasady pobierania wymazu są podobne.
Wymaz z gardła – wskazania
Ostre paciorkowcowe zapalenie gardła i migdałków jest schorzeniem górnych dróg oddechowych, które dotyczy w szczególności dzieci. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym są wirusy. Dużo rzadziej rozpoznaje się zapalenie gardła wywołane paciorkowcem beta-hemolizującym grupy A. Jeśli objawy kliniczne nie wskazują na anginę paciorkowcową, zaleca się leczenie objawowe. Gdy jednak lekarz podejrzewa zakażenie paciorkowcem, powinien wykonać szybki test na obecność antygenu dla paciorkowca beta-hemolizującego grupy B. Gdy jest dodatni, szczególnie u dzieci, wykonuje się dodatkowo posiew z wymazu z gardła i wdraża antybiotykoterapię. Poza podejrzeniem zakażenia paciorkowcem wymaz z gardła wykonuje się również na odpowiednie podłoża dla wykrycia wirusów czy innych bakterii odpowiedzialnych za zakażenie gardła.
Kiedy wykonuje się wymaz z gardła w kierunku paciorkowca?
Lekarz ocenia chorego według specjalnej skali McIsaac. Pozwala ona na ocenę prawdopodobieństwa infekcji paciorkowcowej. Za każde z poniższych spełnionych cech pacjent otrzymuje 1 punkt:
- brak kaszlu,
- powiększenie przednich węzłów chłonnych szyjnych,
- wiek chorego poniżej 15 lat.
Jeśli chory otrzymuje maksymalnie 1 punkt, można wykluczyć anginę paciorkowcową. Przy wyniku co najmniej 4 punkty, konieczny jest wymaz i wdrożenie antybiotykoterapii. Wśród wskazań do wykonania wymazu z gardła w kierunku paciorkowca zalicza się młody wiek chorego (poniżej 15 lat), pojawienie się objawów wczesną wiosną lub jesienią, wzrost zachorowań na paciorkowca w danym regionie, objawy wskazujące na zakażenie paciorkowcem, wywiad z chorym wskazujący na kontakt z osobą zakażoną paciorkowcem.
Jak wykonuje się wymaz z gardła?
W zależności od tego, w jakim kierunku wykonywany jest wymaz z gardła, takie są zalecenia i procedura jego wykonania. Występują bowiem różnice co do np. zastosowanego podłoża. Aby wykonać wymaz, konieczne jest przygotowanie niezbędnych do tego materiałów. Potrzebne są rękawiczki jednorazowe jako środek ochrony osobistej, jałowa szpatułka do przytrzymania języka, specjalna wymazówka. Przed badaniem lekarz wypełnia specjalny formularz zlecenia badania zawierający dane personalne chorego, przyjmowane leki i datę pobrania materiału. Zawsze przed badaniem tłumaczy choremu, na czym polega badanie, ponieważ wykonanie wymazu wymaga współpracy z pacjentem, by materiał został pobrany prawidłowo, a wynik nie był zafałszowany. Szczególnie dotyczy to dzieci, które zdecydowanie gorzej współpracują z lekarzem. Wtedy bardzo ważną rolę odgrywa opiekun dziecka.
Aby uniknąć zanieczyszczenia wymazu resztkami żywności, zaleca się co najmniej dwugodzinną przerwę od jedzenia przed wykonaniem badania. Ponadto przed badaniem pacjent powinien przepłukać jamę ustną przegotowaną wodą, by nie zanieczyścić próbki.
Chory powinien siedzieć zwrócony twarzą do źródła światła. Dzieci są one trzymane na kolanach opiekunów. Lekarz myje i dezynfekuje ręce, zakłada rękawiczki jednorazowe i otwiera specjalny zestaw do pobierania wymazu. Chory na polecenie otwiera szeroko usta, a lekarz przytrzymuje szpatułką język. Materiał pobierany jest z tylnej ściany gardła, migdałków podniebiennych, a także ze wszystkich miejsc zmienionych chorobowo. Lekarz musi uważać, by aplikator wymazówki nie dotknął języka i błon śluzowych policzków. Jest to bardzo ważne, ponieważ ślina hamuje rozrost bakterii i nieprawidłowo pobrany materiał może dać wynik fałszywie ujemny. Wymazówkę umieszcza się w specjalnej probówce i całość przekazuje do laboratorium mikrobiologicznego. Należy zwrócić uwagę na rodzaj podłoża transportowego. Jeśli podejrzewa się zakażenie wirusowe bądź bakteriami nietypowymi, jak np. Chlamydia, konieczne jest dobranie podłoża przeznaczonego do tego celu (nie używa się drewnianego aplikatora hamującego reakcję łańcuchową polimerazy).
Wynik badania wymazu z gardła
Pobrany materiał jest wysiewany na odpowiednie podłoże. Na wyniku laboratoryjnym określone zostają rodzaj szczepu odpowiedzialnego za zakażenie i lekowrażliwość, czyli inaczej antybiogram. Dzięki temu lekarz jest w stanie wdrożyć celowane, skuteczne leczenie.