Wrzód Curlinga został opisany po raz pierwszy w połowie XIX wieku przez angielskiego lekarza Thomasa Blizarda Curlinga. By upamiętnić rolę badacza w odkryciu i dokumentacji tych zmian, zespół nosi nazwę pochodzącą od jego nazwiska. Schorzenie to było w przeszłości bardzo częstym powikłaniem. Dzięki zrozumieniu jego mechanizmu oraz wdrożeniu intensywnej profilaktyki i leczenia u osób z ciężkimi oparzeniami częstość występowania choroby i liczba przypadków wymagających pilnej interwencji chirurgicznej znacząco się zmniejszyła.
Co to jest wrzód Curlinga?
Tzw. wrzód Curlinga to ostre schorzenie żołądka i dwunastnicy, które związane jest ze zmianami metabolizmu i gospodarki wodno-elektrolitowej w przebiegu ciężkich oparzeń. W obrębie błony śluzowej pojawiają się liczne, rozsiane, drobne ubytki (erozje), które są przyczyną niewielkich krwawień do przewodu pokarmowego. Pogłębianie się zmian prowadzi do powstawania owrzodzeń. Sięgają one poza błonę podstawną nabłonka i wnikają w warstwę mięśniową. Jest to przyczyną nasilenia się objawów, niekiedy perforacji żołądka, a w przypadku uszkodzenia większego naczynia – intensywnego krwawienia do światła żołądka.
Zmiany chorobowe potęgowane są przez działanie kwasu solnego, uwalnianego z komórek okładzinowych śluzówki i będącego składnikiem soku żołądkowego. Wydzielanie tego kwasu jest elementem reakcji całego organizmu na uraz związany z oparzeniem. Dlatego wrzód Curlinga zalicza się do grupy ostrych wrzodów stresowych.
Powyższy opis obrazu klinicznego schorzenia pokazuje jednoznacznie, że nazwa może być stosowana jedynie zwyczajowo – charakter zmian chorobowych skłania raczej do opisania ich jako krwotoczne, wrzodziejące zapalenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy w przebiegu choroby oparzeniowej.
Podstawowe objawy wrzodu Curlinga
Objawy związane z istnieniem wrzodu Curlinga nie są zwykle dostrzegane przez chorego, który najczęściej znajduje się w bardzo ciężkim stanie. Z powodu rozległych oparzeń otrzymuje on bowiem duże dawki silnych, często narkotycznych leków przeciwbólowych albo utrzymywany jest w stanie śpiączki farmakologicznej. Jeśli objawy są zgłaszane, to najczęściej obejmują silny ból w nadbrzuszu, odbijania, nudności. W związku z krwawieniami ze śluzówki z sondy żołądkowej odbierana jest ciemna, przypominająca fusy od kawy wydzielina, a jeśli zachowana jest perystaltyka, stolec może mieć wygląd smolisty.
Mechanizm powstawania wrzodu Curlinga
Zmiany w obrębie ściany przewodu pokarmowego pojawiają się jako reakcja na zaburzenia podstawowych procesów życiowych w przebiegu oparzenia. Prowadzi ono do znacznego odwodnienia, utraty przez uszkodzone powierzchnie skóry jonów i białek (albumin) odpowiedzialnych za utrzymanie odpowiedniej ilości krwi krążącej. Cierpiący na chorobę oparzeniową często znajduje się w stanie wstrząsu hipowolemicznego (związanego ze spadkiem objętości płynów oraz znacznym obniżeniem ciśnienia tętniczego) i wymaga intensywnego uzupełniania brakujących składników – elektrolitów, wody i albumin.
Skąd się biorą wrzody żołądka i jak skutecznie je leczyć? Dowiesz się tego z filmu:
Zaburzenia krążenia powodują niedokrwienie licznych narządów, między innymi błony śluzowej żołądka i dwunastnicy. Dochodzi do jej miejscowej martwicy i złuszczania. Jednocześnie wskutek stresu wydzielana jest znaczna ilość kwasu solnego, który do przestrzeni żołądka dostaje się w większym niż zwykle stężeniu spowodowanym brakiem odpowiedniej podaży płynów. W efekcie dochodzi do licznych, drobnych uszkodzeń ściany narządów – początkowo ograniczonych jedynie do śluzówki, czyli mających charakter nadżerek. W miarę rozwoju choroby obejmują one głębsze warstwy ściany żołądka i tworzą owrzodzenia – przekraczające błonę podstawną śluzówki, naruszające strukturę warstwy mięśniowej, naczyń i nerwów.
Powikłania wrzodu Curlinga
Działanie soku żołądkowego może doprowadzić do powikłań takich jak:
- intensywne krwawienie do światła przewodu pokarmowego,
- wstrząs krwotoczny,
- perforacja ściany żołądka lub dwunastnicy,
- zapalenie otrzewnej.
Opisane powikłania są stanem bezpośredniego zagrożenia życia i często wymagają podjęcia pilnej interwencji chirurgicznej mimo bardzo ciężkiego stanu chorego i dodatkowego niebezpieczeństwa związanego z operacją.
Leczenie ostrego wrzodu żołądka
Terapia ostrego wrzodu żołądka w przebiegu choroby oparzeniowej, czyli wrzodu Curlinga, ma na celu przede wszystkim niedopuszczenie do rozwoju objawów i wystąpienia powikłań. Dlatego do standardowego postępowania z chorymi na specjalistycznych oddziałach oparzeniowych weszło sondowanie żołądka z podawaniem leków działających ochronnie na jego śluzówkę i zmniejszających wydzielanie kwasu solnego. Dzięki temu udaje się ograniczać zakres zmian chorobowych i nie dopuszczać do przekształcania się nadżerek w głębokie owrzodzenia. Kluczowe znaczenie dla zmniejszenia ryzyka pojawiania się wrzodu Curlinga ma jednak ciągłe i możliwie szybkie wyrównywanie objętości krwi krążącej, zaburzeń wodno-elektrolitowych oraz stabilizacja ciśnienia tętniczego.
Bibliografia:
1. S. Konturek, Gastroenterologia i hepatologia kliniczna, Warszawa 2006.
2. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2018, Liszki 2018.