Tarczyca to niewielki gruczoł położony u podstawy szyi. Do jej głównych funkcji zalicza się produkcję i wydzielanie hormonów, takich jak: kalcytonina, trójjodotyronina (T3) i tyroksyna (T4). Wśród często występujących nieprawidłowości, zarówno w budowie, jak i funkcjonowaniu, obok zapaleń tarczycy wyróżnia się także wole tarczycy. Wole tarczycy może mieć różne rodzaje. Gdy tarczyca jest powiększona i nie ma w niej zmian ogniskowych, tzw. guzków, jest to wole miąższowe. Jeśli w tarczycy stwierdza się obecność guzów, jest to wole guzkowe (guzowate). W tym przypadku wole nie zawsze wiąże się ze zwiększeniem objętości tarczycy. Jeśli z kolei wole jest powiększone, ale zbudowane z tkanki prawidłowej jest to wole proste. Może występować także wole zamostkowe, które jest wole sięgającym klatki piersiowej, na odcinku poniżej mostka.
Dlaczego powstaje wole tarczycy? – przyczyny
Najczęstszą przyczyną tworzenia się wola tarczycy jest niedobór jodu. Do grupy osób szczególnie narażonych na jego braki zalicza się kobiety w ciąży i w okresie laktacji – wtedy właśnie zapotrzebowanie na jod wzrasta, gdyż szybko przechodzi przez łożysko i zostaje wydalony z moczem, a także podczas karmienia przenika do pokarmu. Inną przyczyną powstania wola tarczycy jest niedobór bądź nadmiar jodu wynikający z nieodpowiednich nawyków żywieniowych. Wśród produktów wolotwórczych znajdują się: kalafior, rzepa, kapusta, orzeszki ziemne, brukselka, rzodkiewka. Spożywanie ich w nadmiarze może spowodować rozrost wola. Inną przyczyną jego powstawania są predyspozycje genetyczne, a także toksyny środowiskowe, takie jak: rtęć, fenole, ołów, siarka, węglowodory alifatyczne i aromatyczne. Ponadto do czynników wolotwórczych zalicza się także stres, brak równowagi hormonalnej, a także nadmiar jodu.
Wole tarczycy – objawy
Do objawów wola tarczycy zalicza się przede wszystkim jej powiększenie, które widoczne jest gołym okiem. W miejscu, w którym znajduje się tarczyca, czyli u podstawy szyi, można zauważyć widoczne zgrubienie, czasami nawet bardzo duże. Podczas znacznego powiększenia tarczycy wole tarczycowe może uciskać tchawicę, żyły szyjne, przełyk, co w konsekwencji prowadzi do trudności z oddychaniem czy połykaniem pokarmów. Powiększenie narządu może przyczyniać się także do powstawania objawów, takich jak: uczucie ucisku w gardle, przewlekły kaszel, trudności z połykaniem bądź chrypa, która występuje w związku z podrażnieniem nerwu krtaniowego.
Jak rozpoznać wole tarczycy? – diagnostyka
Aby rozpoznać wole tarczycy, należy udać się do specjalisty. W wielu przypadkach już podczas badania fizykalnego lekarz może potwierdzić występowanie wola (oceni dotykiem, czy tarczyca jest powiększona). Aby upewnić się i potwierdzić diagnozę, wykonuje się badania laboratoryjne w celu oznaczenia stężenie TSH i fT4 (poprzez pobranie krwi). Oprócz tego czasem zalecane jest także wykonanie diagnostyki obrazowej opartej na badaniu ultrasonograficznym tarczycy (USG tarczycy). Dzięki niemu można ocenić dokładnie nie tylko wielkość wola, ale również sprawdzić, czy występują guzy tarczycy i jeśli występują ocenić ich różnorodność (torbiel, guz lity). Czasami zaleca się również wykonanie RTG klatki piersiowej i szyi, które ocenia ucisk wola na tchawicę. W niektórych przypadkach specjalista może chcieć sprawdzić ruchomość strun głosowych – w takich przypadkach zleca się konsultację laryngologiczną. W przypadku podejrzenia ektopii, wola zamostkowego bądź odszczepów tkanki tarczycy zleca się także wykonanie scyntygrafii tarczycy.
Zobacz film: Tarczyca
Leczenie wola tarczycy
Warto podkreślić, że wole tarczycy nie zawsze wymaga leczenia. W wielu przypadkach specjalista zaleca tylko obserwację. Jeśli jednak wole sukcesywnie się powiększa, może to być sygnał do podjęcia leczenia. Po diagnostyce i uzyskaniu większej ilości szczegółów lekarz wdraża terapię zmierzającą do zmniejszenia rozmiaru tarczycy, a także (jeśli występują) obecnych w niej guzków. Nierzadko stosowane jest leczenie zachowawcze tzn. z zastosowaniem leków. Wole tarczycy leczy się preparatami z jodem i L-tyroksyną – pojedynczo, bądź stosując oba leki jednocześnie. Można także zastosować leczenie izotopowe polegające na podaniu jednorazowo kapsułki lub płynu radioaktywnego jodu. W wyniku promieniowania, tarczyca zmniejsza się. Wole tarczycy leczone jest także metodami operacyjnymi. Najczęściej dotyczy to przypadków, w których występują guzki z podejrzeniem ich złośliwego charakteru. Zabieg wykonuje się także wtedy, gdy wole nie posiada zmian nowotworowych, ale jest bardzo uciążliwe ze względu na swój rozmiar. Czasami podczas zabiegu operacyjnego specjalista podejmuje decyzję o wycięciu całego organu – wówczas równowagę hormonalną należy uzyskać poprzez stosowanie środków farmakologicznych.