„Woda w płucach” to potoczne określenie, niepoprawne z medycznego punktu widzenia, mówiące o obecności płynu w jamie opłucnej. Płuca znajdują się w jamie opłucnej, czyli w pewnego rodzaju worku zbudowanym z cienkiej, surowiczej błony. Składa się ona z dwóch blaszek – trzewnej i ściennej. Blaszka trzewna ściśle przylega do płuc. Ścienna natomiast pokrywa od wewnątrz ściany klatki piersiowej. Pomiędzy tymi częściami opłucnej znajduje się przestrzeń określana mianem jamy opłucnej. Zawiera ona niespełna 10 ml płynu, który jest wytwarzany w sposób ciągły.

Na skutek różnych chorób może dojść do zaburzenia równowagi pomiędzy procesami wytwarzania i wchłaniania płynu w jamie opłucnej, co w konsekwencji prowadzi do jego gromadzenia się w przestrzeni opłucnowej. Ze względu na częstotliwość występowania chorób płuc, „woda w płucach” jako powikłanie raka płuc, gruźlicy i zapaleń płuc jest częstsza u osób starszych. Zdarza się, że w ciężkich sytuacjach klinicznych, jak ostra niewydolność lewej komory czy obrzęk płuc, płyn znajduje się również w świetle pęcherzyków płucnych.

„Woda w płucach” u starszej osoby – co to jest?

„Woda w płucach” u starszej osoby jest najczęściej powikłaniem raka płuc, zapalenia płuc czy gruźlicy, aczkolwiek ilość innych potencjalnych przyczyn pojawienia się płynu w jamie opłucnej jest ogromna. Osoby starsze często cierpią nie tylko na choroby płuc, ale także na choroby układu sercowo-naczyniowego, które również przyczyniają się do gromadzenia się „wody w płucach”.

Płyn może mieć różny charakter:

• Przesięk – to płyn przechodzący poza naczynia krwionośne do jamy opłucnej, bez zaburzeń w ich budowie. Można powiedzieć, że przesięk pojawia się w jamie opłucnej w stanach chorobowych narządów innych niż płuca. Zdarza się to w przebiegu niewydolności serca, w zespole nerczycowym, niewydolności wątroby, zwężeniu zastawki mitralnej, niedoczynności tarczycy czy po dializach otrzewnowych.

• Wysięk – gromadzi się w jamie opłucnej w sytuacji, kiedy naczynia krwionośne nie są już tak szczelne i stają się bardziej przepuszczalne, głównie w stanie zapalenia. Wysięk może być surowiczy, ropny bądź włóknikowy. Najczęstszymi przyczynami wysięku są choroba nowotworowa czy infekcje bakteryjne.

• Krew jest głównie wynikiem urazu tkanki płucnej i uszkodzenia naczyń krwionośnych. Zdarza się również w przebiegu chorób nowotworowych.

• Chłonka pojawia się w wyniku zatkania przewodu chłonnego piersiowego bądź jego odgałęzień. Główną przyczyną są nowotwory, ale należy brać również pod uwagę urazy, gruźlicę i zakrzepicę żylną.

Płyn gromadzący się w płucach w przebiegu obrzęku płuc to stan zagrożenia życia. Może mieć charakter wysiękowy lub przesiękowy.

Objawy „wody w płucach”

Objawy „wody” w jamie płucnej zależą od przyczyny, która wywołała ten stan, a także od ilości płynu i czasu, w jakim narastał. Niekiedy bardzo duża ilość płynu, która narastała przez długi czas, nie daje tak nasilonych objawów, jak niewielka ilość, która pojawiła się nagle.

Głównym objawem jest duszność. Z czasem pojawia się ból w klatce piersiowej, który chory zazwyczaj dokładnie lokalizuje. Ból częściej występuje, jeśli płyn jest efektem choroby nowotworowej czy stanu zapalnego dróg oddechowych. Nie zawsze występuje kaszel. Jeśli się pojawia, świadczy o ucisku płynu na miąższ płuca bądź oskrzela. Obrzęk płuc z obecnością płynu w pęcherzykach płucnych jest stanem ostrym, przebiegającym z bardzo nasiloną dusznością.

Rozpoznanie obecności płynu w jamie opłucnej

Już podczas podstawowego, fizykalnego badania chorego lekarz może stwierdzić obecność płynu w jamie opłucnej. Celem potwierdzenia obecności płynu wykonuje się zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej. Ponadto pobiera się płyn poprzez nakłucie ściany klatki piersiowej, by ocenić jego charakter.

Leczenie „wody w płucach”

Leczenie opiera się na zwalczaniu choroby podstawowej, która wywołała gromadzenie się płynu w jamie opłucnej czy też w świetle pęcherzyków. W przypadku obrzęku płuc konieczne jest szybkie zastosowanie diuretyku pętlowego, np. furosemidu. Płyn w jamie opłucnej wymaga diagnozy w kierunku przyczyny jego gromadzenia się. Jeśli podejrzewa się zapalenie, wdraża się antybiotykoterapię. Choroby nowotworowe wymagają często paliatywnego usuwania płynu z jamy opłucnej. W zależności od przyczyny wywołującej obecność płynu w jamie opłucnej, można mówić o szansach na całkowite wyleczenie.

Mimo zakończonego leczenia, konieczne jest wykonywanie ćwiczeń oddechowych przez chorego i stałe kontrolowanie choroby podstawowej, będącej przyczyną pojawienia się „wody w płucach”.