Enterowirusy to bardzo zróżnicowana grupa patogenów. Mogą wywoływać różne objawy bądź przebiegać bezobjawowo. Do enterowirusów zaliczają się m.in. wirus Coxsackie A, Coxsackie B, ECHO. W Bostonie wiele lat temu odnotowano pierwszą epidemię choroby wywołanej zakażeniem enterowirusami, w tym Coxsackie A, Coxsackie B i ECHO. Stąd czasami zakażenia enterowirusami określa się mianem choroby bostońskiej, a wirusa ją wywołującego – wirusem bostońskim.

Jak dochodzi do zakażenia enterowirusami?

Zakażenia enterowirusami są bardzo powszechne, w szczególności w wieku dziecięcym. Najczęściej wirusy te atakują latem i wczesną jesienią. Źródłem zakażenia jest chory człowiek, bezobjawowy nosiciel lub zakażona woda (najczęściej skażone, niedezynfekowane zbiorniki wodne). Zakażenia enterowirusami zalicza się także do grona chorób „brudnych rąk”. Na ciężki przebieg choroby narażone są szczególnie niemowlęta i noworodki.

Enterowirusy – objawy

Bardzo częstym objawem zakażenia jest wysypka o różnym charakterze – pęcherzykowym, wybroczynowym, pokrzywkowym, różyczkopodobnym lub odropodobnym. Często wysypce towarzyszy ostre zapalenie gardła, określane mianem herpanginy. Objawem są tu drobne pęcherzyki i grudki na podniebieniu miękkim. Migdałki są wolne od zmian. Typowa dla enterowirusa jest wysypka lokalizująca się w obrębie dłoni, stóp i ust (z ang. hand, foot and mouth disease – HFMD). W różnych publikacjach można spotkać się z określeniami „choroba bostońska” lub „wirus bostoński”, jednak źródła są niezgodne co do tego, czy można te określenia traktować jako synonimy takich schorzeń o podłożu enterowirusowym, jak HFMD, czy może jest to niepoprawne.

Zakażenie enterowirusami może wywołać objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenia mózgu. Należą do nich: sztywność karku, światłowstręt, wymioty, gorączka, bóle głowy.

U dorosłych częściej zdarzają się silne bóle mięśni brzucha lub klatki piersiowej zanikające po około 3 dniach. Zakażenia enterowirusami u dorosłych mają najczęściej łagodny przebieg. Rzadziej w tych grupach dochodzi do zapalenia mózgu czy nawet mięśnia sercowego.

Co robić przy podejrzeniu zakażenia wirusem Coxsackie?

Kiedy pojawią się objawy świadczące o zakażeniu wirusem Coxsackie czy innymi enterowirusami, konieczna jest pilna konsultacja lekarska. Ze względu na sezonowość choroby bostońskiej często lekarz już na podstawie objawów i wywiadu klinicznego może wysunąć odpowiednie podejrzenie. Badaniem koniecznym przy podejrzeniu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych jest punkcja lędźwiowa. Duże znaczenie ma badanie obecności RNA wirusa w kale, płynie mózgowo-rdzeniowym bądź płynie osierdziowym metodą łańcuchowej polimerazy (PCR). Ze względu na brak swoistego leczenia diagnostyka ma przede wszystkim znaczenie epidemiologiczne.

Leczenie wirusa bostońskiego

Leczenie jest objawowe z zastosowaniem leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych. Niekiedy konieczne jest leczenie szpitalne, w szczególnie gdy wirus zaatakuje mięsień sercowy czy ośrodkowy układ nerwowy. Hospitalizacja jest konieczna przede wszystkim u niemowląt, noworodków, małych dzieci, w szczególności tych z niedoborami odporności. U nich korzystny wpływ może przynieść podanie dożylnych preparatów immunoglobulin.

Absolutnie nie stosuje się antybiotyków, tym bardziej że rzadko kiedy zakażeniom enterowirusami towarzyszą nadkażenia bakteryjne. Najczęściej choroba ustępuje samoistnie, nie pozostawiając trwałych powikłań, choć w przypadku noworodków i niemowląt istnieje takie ryzyko. Ze względu na złożoność grupy, jaką stanowią enterowirusy, człowiek nie wytwarza odporności na wszystkie szczepy, a na pojedynczy szczep. Przechorowanie nie wyklucza ponownego zakażenia innym typem wirusa, nawet jeśli obraz kliniczny jest podobny.

Zapobieganie zakażeniom enterowirusowym

Profilaktyka zakażeń enterowirusowych obejmuje przede wszystkim zasady higieny osobistej, by wirus nie rozprzestrzeniał się drogą brudnych rąk. Należy unikać kąpieli w niedezynfekowanych zbiornikach wodnych, jak np. jeziora, a tym bardziej picia zanieczyszczonej wody.