Mózg człowieka jest chroniony od zewnątrz czaszką. Pomiędzy nią a mózgiem znajdują się opony mózgowe, w tym opona twarda oraz pajęczynówka z płynem mózgowo-rdzeniowym, której zadania to wyrównywanie ciśnienia w czaszce i amortyzacja wstrząsów. W wielu przypadkach człowiek szkodzi mózgowi, prowadząc tryb życia sprzyjający występowaniu m.in. chorób układu sercowo-naczyniowego.
Co to jest udar krwotoczny mózgu i u kogo występuje? Przyczyny wylewu krwi do mózgu
Udar krwotoczny mózgu to zjawisko wylewu krwi do tego narządu na skutek pęknięcia osłabionego naczynia krwionośnego. Inna nazwa tego zjawiska to krwotok śródmózgowy. Rodzajem udaru krwotocznego jest krwotok podpajęczynówkowy, do którego dochodzi w wyniku pęknięcia tętniaka mózgu. W udarze krwotocznym wskutek wylewu krwi dochodzi do obrzęku mózgu i uszkodzenia jego struktur.
Osłabienie naczyń mózgu, które jest przyczyną udaru krwotocznego, to wynik przeważnie przewlekłego nadciśnienia tętniczego krwi, czasem też wad wrodzonych naczyń krwionośnych, skazy krwotocznej i zażywania narkotyków. Czynnikami ryzyka udaru krwotocznego są również cukrzyca i nadużywanie alkoholu. Udar krwotoczny mózgu u alkoholików i palaczy oraz narkomanów wynika z osłabienia naczyń krwionośnych i chorób wywołanych przez te nałogi.
Rzadziej przyczyny udaru krwotocznego związane są ze zbyt małą krzepliwością wywołaną lekami przeciwzakrzepowymi. Potencjalnie ten typ udaru mogą wywołać choroby nowotworowe ośrodkowego układu nerwowego oraz te dające przerzuty do mózgu.
Ryzyko udaru krwotocznego mózgu rośnie od 50. roku życia, najwięcej przypadków stanowią osoby w przedziale wiekowym od 50 do 70 lat. Choroba ta częściej dotyka mężczyzn niż kobiety. Śmiertelność jest wysoka i wynosi 50 procent, jeśli pierwsza pomoc osobie z udarem zostanie udzielona zbyt późno. W przypadku wylewu krwi do mózgu istotne jest, by działać szybko. Dlatego warto wiedzieć, jak rozpoznać objawy udaru krwotocznego.
Objawy udaru krwotocznego: skutki wylewu krwi do różnych części mózgu
Pierwszym objawem udaru krwotocznego mózgu jest silny ból głowy wywołany nagłym wzrostem ciśnienia śródczaszkowego. Zwykle towarzyszą mu wymioty, a także:
- zaburzenia mowy,
- jednostronny paraliż ciała – widoczny w zaburzonej mimice, zwiotczeniu po jednej stronie kończyn górnej i dolnej; gdy wylew miał miejsce w płacie czołowym,
- zaburzenia czucia, gdy wylew nastąpił w płacie ciemieniowym,
- zaburzenia równowagi i zawroty głowy – oznacza wylew krwi do móżdżku,
- zaburzenia widzenia w przypadku uszkodzenia płatu potylicznego lub skroniowego,
- zaburzenia świadomości – zdarzają się, gdy uszkodzeniu ulega płat czołowy.
Podczas udaru krwotocznego mogą wystąpić również drgawki, wahania tętna, zaburzenia oddychania (lub jego zatrzymanie) czy ciśnienia tętniczego krwi, jeśli uszkodzony został pień mózgu.
Występują również objawy oponowe, m.in. sztywność karku, światłowstręt, bolesność uciskowa gałek ocznych i nadwrażliwość na bodźce słuchowe.
Udar krwotoczny skutki ma bardziej lub mniej dotkliwe. Objawy pojawiają się zależnie od tego, jaki obszar mózgu i w jakim stopniu uległ uszkodzeniu oraz od tego, jak szybko zostanie udzielona pomoc medyczna. W przypadku braku pomocy udar krwotoczny kończy się śmiercią.
Leczenie udaru krwotocznego i rokowanie
Udar krwotoczny mózgu ma poważne rokowanie. Przeżywalność zależy od tego, jak rozległe są uszkodzenia mózgu i jego obrzęk, od wieku chorego oraz od chorób współwystępujących. Śmiertelność do 30 dni po udarze krwotocznym szacuje się na od 40 do nawet 60 procent. W tym okresie szczególnie groźne są krwawienia nawrotowe oraz krwotoki wewnątrzkomorowe. Po tym czasie rokowanie się poprawia.
Leczenie udaru krwotocznego powinno być podjęte jak najszybciej. Pierwszym krokiem jest stopniowe zmniejszenie ciśnienia śródczaszkowego. Można to osiągnąć, stosując farmakoterapię. W leczeniu ważną rolę odgrywają badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny – pozwalają zobaczyć, które obszary mózgu uległy uszkodzeniu i oceniają stan tego narządu, w tym jego obrzęk.
Kluczowe w leczeniu udaru krwotocznego jest leczenie powikłań neurologicznych i zapobieganie im. Powikłania mogą wystąpić w postaci m.in. napadów padaczkowych, zachłystowego zapalenia płuc, infekcji, zakrzepicy żył głębokich.
W niektórych przypadkach stosuje się leczenie operacyjne, jeśli nie ma innego sposobu na zmniejszenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego lub zatrzymanie krwawienia do mózgu.
Udar krwotoczny mózgu: rehabilitacja po udarze
Rehabilitacja po udarze krwotocznym mózgu jest częścią leczenia. Dzięki niej chory może odzyskać część utraconej sprawności. Rehabilitację zaczyna się jak najwcześniej, najważniejsze są pierwsze miesiące po udarze – od 3 do 6 miesięcy rehabilitacja powinna być intensywna. Powinna obejmować wszystkie sfery, w których wystąpiły deficyty na skutek wylewu krwi do mózgu, czyli np. ruch, mowę czy funkcje poznawcze.
Wcześnie rozpoczęta i kompleksowa rehabilitacja po udarze krwotocznym mózgu pozwala przywrócić sprawność fizyczną oraz intelektualną lub jej część i uniknąć niepełnosprawności.