Wilgotne środowisko stanowi doskonałe warunki do rozwoju dla chorobotwórczych drobnoustrojów, toteż na ucho pływaka mogą cierpieć osoby, które narażone są na długotrwałą ekspozycję na wodę. Często też obserwuje się zapalenie ucha zewnętrznego u dzieci w wieku 5–14 lat. Inną zagrożoną infekcją grupą są osoby chorujące na cukrzycę i z upośledzeniem procesów immunologicznych.

Czym jest ucho pływaka?

Ucho pływaka to infekcja o podłożu bakteryjnym, grzybiczym lub wirusowym. Stanowi uogólnione zapalenie skóry przewodu słuchowego, które może rozprzestrzeniać się na małżowinę uszną oraz błonę bębenkową. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 zapalenie ucha zewnętrznego oznaczone zostało symbolem H60.

Przyczyny zapalenia ucha zewnętrznego

Zapalenie ucha zewnętrznego następuje w konsekwencji jego urazu lub innych zmian, które powodują osłabienie mechanizmów obronnych. W normalnych warunkach dostające się do ucha zanieczyszczenia wychwytuje produkowana przez gruczoły przewodu słuchowego woskowina. Ma ona kwaśny odczyn, szkodliwy dla drobnoustrojów. Ucho pływaka rozwija się gdy:

• nastąpi zmiana pH w obrębie przewodu słuchowego;
• w przewodzie słuchowym utrzymuje się nadmierna wilgoć, co powoduje wypłukiwanie woskowiny;
• z powodu mikrourazu przerwana jest ciągłości nabłonka w przewodzie słuchowym.

Do zapalenia ucha zewnętrznego może dojść wówczas, gdy przebywa się długi czas w wodzie (zwłaszcza zanieczyszczonej) lub w miejscach o podwyższonej wilgotności powietrza (np. w saunie parowej czy w tropikalnym klimacie). Inną przyczyną schorzenia bywa podrażnienie przewodu słuchowego, np. podczas czyszczenia ucha patyczkiem kosmetycznym lub w związku z używaniem aparatu słuchowego.

Zapalenie ucha zewnętrznego wywołują najczęściej:

• bakterie (np. gronkowiec złocisty, pałeczka ropy błękitnej),
• wirusy (np. wirus ospy wietrznej wywołujący zmiany o typie półpaśca),
• grzyby (głównie z rodzaju Candida).

Infekcja może rozwinąć się także na skutek reakcji alergicznej czy w przebiegu takich schorzeń, jak np. łojotokowe zapalenie skóry.

Objawy zapalenia ucha zewnętrznego

Pierwsze objawy ucha pływaka są zwykle łagodne. Należą do nich:

• lekkie zaczerwienienie wnętrza przewodu słuchowego i jego świąd,
• nieznaczny ból ucha, nasilający się podczas ruchów żuchwą (np. w czasie jedzenia) lub pociągania za małżowinę uszną,
• niewielki, bezbarwny i bezwonny wysięk z ucha.

Jeśli w porę nie podejmie się leczenia zapalenia ucha zewnętrznego, powyższe objawy nasilają się. Może dojść także do:

• obrzęku ucha,
• wysięku ropnego,
• uczucia pełności wewnątrz ucha,
• niedosłuchu spowodowanego niedrożnością przewodu słuchowego,
• pojawienia się na skórze ucha pęcherzyków wypełnionych płynem surowiczym o krwistym zabarwieniu,
• powiększenia węzłów chłonnych szyjnych,
• bólu głowy,
• gorączki.

Choroba wymaga podjęcia leczenia, ponieważ szybko postępuje i może prowadzić do poważnych powikłań. Infekcja z czasem obejmuje okoliczne struktury ucha, powodując np. zapalenie węzłów chłonnych czy porażenie nerwu twarzowego.

Leczenie zapalenia ucha zewnętrznego

Leczenie ucha pływaka poprzedza się badaniami otolaryngologicznym i dermatologicznym, które umożliwiają ustalenie przyczyny infekcji. Wstępną diagnozę postawić może lekarz podstawowej opieki zdrowotnej. W przypadku umiarkowanego stopnia zaawansowania choroby skutecznym remedium na ucho pływaka są krople z antybiotykiem. Przy nasilonych objawach stosuje się doustnie odpowiednio dobrany preparat o działaniu ogólnoustrojowym. Elementem terapii jest także oczyszczanie przewodu słuchowego przez lekarza. Pomocniczo pacjent zażywać może środki przeciwbólowe.

Leczenie domowe zapalenia ucha zewnętrznego nie zastąpi farmakoterapii, ale można stosować ciepłe okłady (np. z użyciem poduszki elektrycznej) łagodzące dolegliwości bólowe. W czasie choroby należy unikać moczenia ucha (ostrożnie zażywać kąpieli, zrezygnować z chodzenia na basen) ani nie narażać go na przeciągi czy gwałtowne zmiany temperatury. Zapalenie ucha zewnętrznego pod wpływem terapii zwykle przemija w ciągu tygodnia, ale niekiedy trwa znacznie dłużej. To, jak dokładnie przebiega i ile trwa zapalenie ucha zewnętrznego, zależy od stopnia zaawansowania choroby w momencie podjęcia terapii, a także od rodzaju patogenu, który spowodował infekcję.

Profilaktyka ucha pływaka

Aby uniknąć zapalenia ucha zewnętrznego, należy przestrzegać poniższych zasad:

• dbać o higienę uszu, a także używanych w nich przedmiotów – słuchawek dousznych, aparatów słuchowych,
• unikać stosowania do czyszczenia uszu patyczków oraz innych twardych przedmiotów,
• podczas czyszczenia uszu nie usuwać z nich całkowicie woskowiny,
• starannie osuszać uszy, ilekroć dostanie się do nich woda,
• unikać pływania w zanieczyszczonych zbiornikach wodnych,
• korzystać ze specjalnych zatyczek do uszu podczas nurkowania.

W przypadku częstego narażenia uszu na wilgoć i skłonności do zachorowania, po uzgodnieniu z lekarzem można stosować profilaktycznie krople o działaniu antyseptycznym i ściągającym.

Zobacz film: Kiedy należy udać się  do laryngologa?

Bibliografia:

1. E. Hassmann-Poznańska, D. Dzierżanowska, M. Poznańska, Ostre rozlane zapalenie ucha zewnętrznego, [w:] „Polski Przegląd Otolaryngologiczny” 2014, t. 3, nr 2, s. 84–89.

2. K. Dąbrowska, I. Olejniczak, K. Starska, Zapalenia ucha zewnętrznego, [w:] „Otolaryngologia kliniczna”, red. K. Niemczyk i inni, t. 2, Warszawa 2015, s. 22–27.