Tyroksyna (T4, tetrajodotyronina) jest substancją powstającą w tarczycy z aminokwasu tyrozyny. Choć spełnia rolę hormonu działającego bezpośrednio na metabolizm, o wiele silniejsze działanie wywiera po przekształceniu się w tkankach obwodowych w drugi hormon tarczycy – trójjodotyroninę (T3).

Działanie tyroksyny

Tyroksyna jest hormonem pobudzającym procesy metabolizmu komórkowego. Zwiększa wchłanianie glukozy do komórek, aktywuje proces rozkładu tłuszczów na kwasy tłuszczowe i glicerol, intensyfikuje procesy utleniania. Odgrywa ważną rolę w zapewnieniu organizmowi odpowiedniej ilości energii, niezbędnej do normalnego funkcjonowania i rozwoju.

Wspólnie z tyroksyną działa trójjodotyronina – i ta wytworzona przez tarczycę, i ta powstała z tyrozyny. Za pobudzanie ich wydzielania przez komórki pęcherzykowate tarczycy i stężenie we krwi odpowiada przysadkowy hormon – tyreotropina (TSH). Substancje te tworzą układ regulacyjny działający na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego. Im mniej T3 we krwi, tym wyższe stężenie TSH i większe wydzielanie hormonów przez tarczycę. Jeśli zaś koncentracja T3 na obwodzie jest zbyt duża, poziom TSH zmniejsza się i wydzielanie tarczycy jest hamowane.

Zobacz film i dowiedz się za co odpowiada tarczyca

Dzięki temu mechanizmowi metabolizm utrzymywany jest na mniej więcej stałym poziomie. Oczywiście mają na niego wpływ inne hormony i stymulacja nerwowa ze strony układu autonomicznego, które np. przekazują pośrednio informacje o poziomie aktywności organizmu.

Tyroksyna a wolna tyroksyna

Wydzielana przez tarczycę do krwi tyroksyna jest częściowo wiązana przez białka osocza. Ta frakcja nie jest aktywna, to znaczy nie może docierać do komórek i aktywować ich metabolizmu. Podobnie wygląda sytuacja z trójjodotyroniną. Dlatego najważniejszym postępowaniem diagnostycznym, wskazującym na bieżącą aktywność tarczycy, jest badanie wolnych, niezwiązanych części tych hormonów, czyli wolnej tyroksyny (FT4) i wolnej trójjodotyroniny (FT3).

Należy jednak pamiętać, że wiązanie T3 i T4 z białkami osocza zmienia się w czasie. Na przykład działanie niektórych, nawet dostępnych bez recepty, leków może spowodować gwałtowne wyparcie hormonów z połączeń z białkami i chwilowy, skokowy wzrost stężenia ich wolnych frakcji.

Prawidłowe poziomy wolnej tyroksyny

Norma w przypadku badania poziomu wolnej tyroksyny wynosi średnio 2,26–6,00 pikomoli na litr (pm/l). Wyrażana jest też w nanogramach na litr i wynosi 1,5–4,0 ng/l.

Poziom FT4 ocenia się wraz z wynikami badania stężeń FT3 i TSH. Dopiero całościowe spojrzenie na te hormony pozwala ocenić, czy działanie tarczycy jest prawidłowe. Przy interpretacji wyników należy zwracać uwagę na wartości referencyjne podawane przez laboratoria wykonujące badania. W zależności od metody mogą się one nieco różnić i przy ocenie rezultatów należy brać to pod uwagę.

Nadmiar wolnej tyroksyny – objawy

Do nadmiaru tyroksyny (i trójjodotyroniny) dochodzi zwykle na skutek zaburzenia regulacji wydzielania TSH albo w sytuacji, gdy w tarczycy pojawi się chorobowe ognisko produkujące hormony bez względu na sygnały regulacyjne dochodzące z przysadki. Jeśli stan ten trwa dłużej, dochodzi do nadczynności tarczycy. Jej najczęstszymi objawami są:

• pobudzenie, bezsenność,

• zwiększona ciepłota ciała, przyspieszona praca serca,

• utrata wagi,

• wytrzeszcz,

• sucha, silnie rogowaciejąca, łuszcząca się skóra.

Podobne objawy mogą wystąpić u osób stosujących na co dzień preparaty tarczycy, dla których używana dawka jest zbyt duża.

Objawy niedoboru tyroksyny

Niedobór tyroksyny (wraz z trójjodotyroniną) powoduje objawy niedoczynności tarczycy.

Zalicza się do nich m.in. :

• spowolnienie, senność, zaburzenia koncentracji,

• osłabienie, spadek wydolności fizycznej,

• zahamowanie rozwoju,

• obrzęki śluzowate,

• zwiększenie masy ciała,

• spadek tętna i ciśnienia krwi,

• łamliwość i wypadanie włosów,

• zaburzenia miesiączkowania.

Ciężkim postaciom choroby mogą towarzyszyć inne objawy, ze śpiączką hipometaboliczną włącznie.

Zaburzenia metabolizmu związane z hormonami tarczycy i hormonem tyreotropowym są zwykle przyczyną skierowania chorego do poradni endokrynologicznej, gdzie jest on dokładnie diagnozowany i gdzie określa się dla niego najlepszy schemat leczenia. Problemy tego typu wymagają regularnej kontroli podstawowych hormonów i stałej opieki specjalistycznej.

Jak rozpoznać, ze tarczyca choruje? Dowiesz się tego z filmu