Tyfus ma kilka rodzajów, z których każdy powoduje inna bakteria. Tyfus plamisty wywołują bakterie przenoszone przez pchły i wszy. Kojarzony jest z chorobą pojawiającą się w środowisku, w którym nie dba się wystarczająco o higienę.

Tyfus – przyczyny

Tyfus, w przeciwieństwie do innych infekcji bakteryjnych, nie przenosi się z człowieka na człowieka, ale poszczególne gatunki przenoszą między sobą określony typ bakterii, np.:

• tyfus epidemiczny/wszawicowy, który powoduje bakteria Rikettsia prowazekii, przenoszony jest m.in. przez wesz odzieżową;
  
• tyfus mysi – wywoływany przez Riketsię duru endemicznego, przenosi go pchła kocia (nazywana też szczurzą),
  
• gorączka tsutsugamushi, która rozwija się przez działanie Orientia tsutsugamushi, przenoszona jest przez roztocza.
  

W wyniku ukąszenia nosiciela, zwłaszcza w przypadku zadrapania rany, do organizmu dostają się niebezpieczne drobnoustroje, które po wniknięciu do krwiobiegu zaczynają się bardzo szybko namnażać. Niektóre z nich powodują charakterystyczne tylko dla swojego typu objawy, ale można wyodrębnić symptomy właściwe dla każdego rodzaju tyfusu.

Tyfus plamisty

Choroba, która znana jest też pod nazwami dur plamisty czy dur wysypkowy, nieleczona może prowadzić do poważnych powikłań i śmierci. Określana jest jako zoonoza, czyli odzwierzęca choroba zakaźna. Tyfus plamisty europejski przenoszony jest przez wesz ludzką, zwłaszcza odzieżową, i jest to typ tzw. epidemiologiczny (może wywołać masowe zachorowania). Z kolei tyfus plamisty szczurzy ma charakter lokalny (tzw. endemiczny) i przenoszony jest głównie przez pasożytujące na szczurach i myszach pchły.

Zobacz film i poznaj listę szczepień obowiązkowych: 

Objawy tyfusu epidemicznego obejmują: dreszcze przechodzące w delirium (tzw. trzęsawkę), uporczywy kaszel, światłowstręt, a także silne bóle głowy, mięśni, stawów i pleców. Charakterystyczne są wysoka gorączka (sięgająca nawet do 40°C), niskie ciśnienie krwi i wysypka.

Tyfus szczurzy, poza bólami głowy i tymi odczuwanymi w stawach, powoduje także dolegliwości odczuwane w krzyżu i brzuchu. Może wystąpić jeszcze wyższa gorączka niż w przypadku pierwszego typu choroby, a dodatkowo ciemna czerwona wysypka, która zaczyna się od środka korpusu i obejmuje kolejne części ciała. Dodatkowo osobie cierpiącej na to schorzenie dokuczają nudności, wymioty i suchy kaszel.

Okres wylęgania się choroby jest długi – typ pierwszy rozwija się od 10 do 14 dni, natomiast typ drugi od 5 do 21. Infekcja trwa kilka tygodni i dopiero po 4. ustępują objawy neurologiczne.

Tyfus brzuszny

Dur brzuszny jest ogólnoustrojową chorobą zakaźną, którą wywołują gram-ujemne pałeczki z rodzaju Salmonelli typhi, które przenoszą się przez: owady, zanieczyszczoną wodę (zwłaszcza jeśli pochodzi z naturalnych zbiorników), zakażone produkty spożywcze (przede wszystkim pochodzenia mlecznego, ale także owoce i mięso) oraz bezpośredni kontakt z innym nosicielem lub chorą osobą. Bakterie wytwarzają toksyny, które uszkadzają układ nerwowy, serce, śledzionę i wątrobę.

Tyfus brzuszny rozpoczyna się stanem podgorączkowym, ale wraz z rozwojem choroby objawy postępują. Znacznie pogarsza się ogólne samopoczucie, występują bóle głowy i możliwe jest powiększenie wątroby, węzłów chłonnych i śledziony. Występuje wysoka temperatura i pojawia się bladoróżowa wysypka na brzuchu i klatce piersiowej. Po około 4 tygodniach infekcja ustępuje, ale znacznie groźniejsze są możliwe powikłania, z których najniebezpieczniejszymi są perforacja jelita i jego niedrożność oraz zapalenie nerek, płuc, opon mózgowych czy pęcherzyka żółciowego.

Szczepionka na tyfus i leczenie

Szczepionka na tyfus jest często wymagana przed wyjazdem w rejony, gdzie nadal odnotowuje się znaczne ryzyko zachorowania (m.in.: Indie, Azja Południowo-Wschodnia, Afryka, Ameryka Południowa) – są to tzw. szczepienia przeciwriketsjowe.

W przypadku już rozwijającej się infekcji konieczne jest zastosowania tzw. chemioterapeutyków antyriketsjowych typu: chloramfenikol, aureomycyna, tetracykliny i doksycyklina w formie wlewów dożylnych lub domięśniowych zastrzyków. W trakcie leczenia zalecana jest dieta mleczno-jarzynowa (chyba że stosowane są tetracykliny – wówczas należy unikać mleka i nabiału), a także stosowanie leków zmniejszających objawy choroby: przeciwgorączkowych, przeciwzapalnych, poprawiających krążenie i w razie konieczności – stymulujących pracę serca.

W trakcie terapii bardzo ważne jest zbijanie gorączki. Należy dbać o temperaturę pomieszczenia, w którym przebywa osoba z objawami choroby – nie powinna ona przekraczać 17°C, a ponadto warto stosować zimne okłady i kąpiele ochładzające organizm (temperatura wody powinna być w granicach temperatury ciała). Konieczna jest higiena, łącznie z dokładnym czyszczeniem jamy ustnej po każdym posiłku.