Tularemia nie występuje u ludzi często. Od 1949 roku w Polsce zanotowano ponad 600 przypadków zachorowań. Najczęstszym źródłem zakażenia jest kontakt ze zwierzętami, np. zające, króliki, dzikie ptactwo, gryzonie polne i leśne. Bakterie Francisella tularensis obejmuje dwa podgatunki: typ A – F. tularensis tularensis i typ B – F. tularensis holarctica i F. tularensis mediaasiatica. Jednak tylko F. tularensis tularensis stanowi zagrożenie dla życia człowieka.

Jakie są przyczyny tularemii?

Przyczyny tularemii mogą być różne. Najczęściej do zakażenia dochodzi na skutek kontaktu z chorym zwierzęciem, np. podczas oprawiania go. Oprócz bezpośredniego kontaktu przyczyną tularemii może być także zakażenie wziewne, tzn. wdychanie pyłu zanieczyszczonego odchodami gryzoni (słoma, siano, sierść). Do zakażenia pałeczkami bakterii Francisella tularensis może dojść również drogą pokarmową, poprzez spożycie zanieczyszczonej wody lub pokarmu. Inną możliwością jest zakażenie poprzez ukąszenie owada (np. kleszcza) lub poprzez dostanie się bakterii do oka (np. tarcie oka).

Tularemia – objawy

Objawy tularemii pojawiają się najczęściej po ok. 3-4 dniach od zakażenia, jednak niekiedy choroba rozwija się nawet po 21 dniach. Niezależnie od postaci choroby objawy, które występują na początku to: gorączka, bóle mięśni i głowy, dreszcze, nudności, wymioty, brak apetytu i zmęczenie. W miejscu, w którym doszło do zakażenia może pojawić się owrzodzenie. Tularemia może także przebiegać bezobjawowo. Ponadto może mieć także różne stopnie nasilenia. Nierzadko również przebieg tularemii jest gwałtowny i bez wdrożonego leczenia w krótkim czasie prowadzi do śmierci.

Zależnie od umiejscowienia się bakterii wyróżnia się kilka postaci tularemii:

• Wrzodziejąco-węzłowa – powstaje w wyniku kontaktu z zakażonym zwierzęciem lub ukąszenie owada. Na skutek zakażenia powstają rumieniowate grudki, które do 48 godzin przekształcają się w krosty, a później wrzody. Po wniknięciu do organizmu bakterie przemieszczają się do różnych organów (nerki, jelita, płuca, wątroba). Ta postać tularemii dotyczy 45-85 proc. wszystkich przypadków zachorowań.

• Anginowa – powstaje w wyniku spożycia skażonej wody, pokarmu lub rzadziej z powodu aspiracji aerozolu bakterii. Na skutek zakażenia występuje zapalenie jamy ustnej i gardła, a także owrzodzenie błony śluzowej i powiększenie węzłów chłonnych. Ta postać tularemii jest rzadka i występuje w 5 proc. przypadków.

• Żołądkowo-jelitowa – powstaje w wyniku spożycia zakażonej wody lub pokarmu. Na skutek zakażenia występują łagodne biegunki i owrzodzenie jelit.

• Płucna – powstaje w wyniku przedostania się bakterii do organizmu drogą oddechową bądź w wyniku powikłań innej postaci tularemii. Na skutek zakażenia występują objawy grypopodobne: suchy kaszel, zapalenie gardła, ból w klatce piersiowej. Występuje rzadko i stanowi 5 proc. wszystkich przypadków.

• Oczno-węzłowa – powstaje w wyniku dostania się bakterii do oka (zatarcie oka). Na skutek zakażenia występuje owrzodzenie spojówek, łzawienie oraz guzki i powiększenie węzłów chłonnych. Ta postać także jest rzadka i stanowi 5 proc. wszystkich przypadków.

• Durowa – na skutek zakażenia pojawia się biegunka, ogólne osłabienie, suchy kaszel i ból w klatce piersiowej. Występuje rzadko i stanowi 5 proc. wszystkich przypadków – śmiertelność wynosi ok. 50 proc.

Tularemia: diagnostyka, czyli jak ją rozpoznać?

Diagnostyka tularemii jest trudna. Aby rozpoznać chorobę, należy pobrać: próbki krwi, moczu, plwociny, wymazy z gardła i ran, zeskrobiny ze zmian skórnych, a także materiały z węzłów chłonnych i przewodu pokarmowego.

Leczenie tularemii

Tularemia to choroba zakaźna, jednak podczas leczenia nie wymaga izolacji – bakteria nie przechodzi z człowieka na człowieka. W leczeniu tularemii wymagane jest zastosowanie antybiotyków. Stosowane są leki, takie jak: streptomacyna, gentamycyna i netylmycyna. Rzadko stosuje się także fluorochinole oraz doksycyklinę.

Jak uchronić się przed tularemią?

Do tej pory nie opracowano jeszcze skutecznej i bezpiecznej szczepionki przeciw tularemii. Czasami, w sytuacjach kryzysowych i u osób z grupy wysokiego ryzyka stosowana jest szczepionka LVS (ang. live vaccine strain), która nie chroni całkowicie przed chorobą, a jedynie łagodzi przebieg tularemii w postaci wrzodziejąco-węzłowej, nieznacznie w postaci żołądkowo-jelitowej, a w ogóle nie jest skuteczna w postaci płucnej. Dlatego też, aby uchronić się przed tularemią, warto stosować środki odstraszające owady, w tym kleszcze. Zaleca się stosowanie repelentów (20-30 proc. DEET) i noszenie odpowiedniej odzieży (długie rękawy i nogawki, np. podczas wędrówki po lesie). Ponadto warto pamiętać o niespożywaniu wody, która mogła ulec zanieczyszczeniu, prawidłowej obróbce mięsa, a także unikaniu kontaktu z martwymi zwierzętami. Istotne jest także unikanie wdychania powietrza, w którym mogły przebywać gryzonie.

Bakterie i superbakterie - w jaki sposób stały się odporne na leki? Dowiesz się tego z filmu:

Bibliografia:

http://www.medwiekurozwoj.pl/articles/2013-4-11.pdf

http://agro.icm.edu.pl/agro/element/bwmeta1.element.agro-0afc55ef-eae1-4a02-8607-c825d1940e2e/c/fulltext815_56.pdf

http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.agro-3d8944d6-585f-4675-a192-14cf77d6e75d/c/fulltext-43.pdf